TIỂU BỘ
BỔN SANH II: NHÓM BẢY MƯƠI KỆ NGÔN – BÀI 1-2
▪ 1. KUSAJĀTAKAṂ – BỔN SANH ĐỨC VUA KUSA
531. Chuyện Đại Đế Kusa (Tiền thân Kusa)
3641. Idaṃ te raṭṭhaṃ sadhanaṃ sayoggaṃ sakāyuraṃ sabbakāmūpapannaṃ, idante rajjaṃ anusāsa amma gacchāmahaṃ yattha piyā pabhāvatī.
3641. “Đất nước này là thuộc về mẹ, có tài sản, có cỗ xe, có biểu hiệu (của đức vua), được đầy đủ tất cả các dục. Thưa mẹ, xin mẹ hãy lãnh đạo vương quốc này của mẹ.Con đi đến nơi nào mà nàng Pabhāvatī đáng yêu (đang ở).”
1. Đất nước này hoan lạc ngập tràn
Ngọc vàng châu báu, vật trang hoàng,
Thay con, mẫu hậu lên cai trị,
Con sẽ ra đi để kiếm nàng.
3642. Anujjubhūtena haraṃ mahantaṃ divā ca ratto ca nisīthakāle, paṭigaccha tvaṃ khippaṃ kusāvatiṃ kusa na icchāmi dubbaṇṇamahaṃ vasantaṃ.
3642. “Trong khi mang vác nặng nề một cách không chính đáng, vào ban ngày, vào ban đêm, và vào lúc nửa đêm, hỡi chàng Kusa, chàng hãy mau trở về thành Kusāvatī. Thiếp không muốn kẻ có bộ dạng xấu xa sống (ở nơi này).
2. Ku-sa, ngài phải chịu ngày đêm
Mang gánh nặng này thực chẳng nên,
Đất nước Ku-sa, mau trở lại,
Dị hình, ta chẳng chút ưa nhìn!
3643. Nāhaṃ gamissāmi ito kusāvatiṃ pabhāvatī vaṇṇapalobhito tava, ramāmi maddassa niketaramme hitvāna raṭṭhaṃ tava dassane rato.
3643. “Này Pabhāvatī, bị tham đắm sắc đẹp của nàng, ta sẽ không từ nơi này đi về lại thành Kusāvatī. Ta vui thích chỗ ở đáng yêu thuộc xứ sở Madda. Sau khi từ bỏ đất nước, ta được vui thích trong việc nhìn thấy nàng.
3. Pab-hà, say đắm bởi dung nhan,
Đất nước ta đâu thiết ngó ngàng,
Mỹ quốc Mạch- đa, niềm lạc thú,
Bỏ ngai, ta sống để tìm nàng!
3644. Pabhāvatī vaṇṇapalobhito tava sammūḷharūpo vicarāmi mediniṃ, disaṃ na jānāmi kutomhi āgato tayamhi matto migamandalocane.
3644. Này Pabhāvatī, bị tham đắm sắc đẹp của nàng, ta lang thang ở trái đất, với dáng vẻ ngây dại. Ta không nhận biết phương hướng. Từ nơi nào ta đã đi đến? Ta say mê nàng ở cặp mắt ngơ ngác của loài nai.
4. Quang Huy kiều nữ, mắt mơ màng,
Sao chiếm lòng ta đến dại cuồng?
Hiểu rõ giang sơn là đất mẹ,
Điên rồ phiêu bạt khắp mười phương!
3645. Suvaṇṇa cīravasane jātarūpasumekhale, sussoṇi tava kāmā hi nāhaṃ rajjenamatthiko.
645. Hỡi cô nàng khoác y phục dệt sợi vàng, hỡi cô nàng có thắt lưng xinh đẹp bằng vàng, hỡi cô nàng có eo thon, bởi vì lòng ham muốn đối với nàng, ta không còn hứng thú với đất nước.”
5. Mình khoác tấm da rực sáng ngời,
Vòng lưng đai quấn ánh vàng tươi,
Tình nàng, kiều nữ, ta khao khát,
Ta chẳng màng ngôi báu ở đời!
3646. Abbhū hi tassa bho hoti yo anicchantamicchati, akāmaṃ rāja kāmehi akanto kantamicchasi.
3646. “Thật không thực tế đối với ngài đây, là kẻ mong muốn một người không mong muốn (mình). Tâu bệ hạ, bệ hạ ham muốn một người không ham muốn (bệ hạ); là kẻ không được yêu, bệ hạ lại muốn trở thành người được yêu.”
6. Rủi thay phận kẻ mãi mong cầu
Thấy bị chối từ mọi ước ao,
Như Đại vương, theo đòi thắm thiết
Tình kia chẳng đáp được đâu nào!
3647. Akāmaṃ vā sakāmaṃ vā yo naro labhate piyaṃ, lābhamettha pasaṃsāmi alābho tattha pāpako.
3647. “Người nào đạt được người mình yêu, cho dầu người kia không tự nguyện hay là có sự tự nguyện, ta ca ngợi việc đạt được trong trường hợp này, việc không đạt được trong trường hợp ấy là tệ hại.”
7. Ai chiếm được người dạ luyến thương,
Dù tình đáp lại hoặc đơn phương,
Chỉ thành công ấy làm khâm phục,
Thất bại là bi thảm đoạn trường!
3648. Pāsāṇasāraṃ khaṇasi kaṇikārassa dārunā, vātaṃ jālena bādhesi yo anicchantamicchati.
3648. “Bệ hạ đào đá rắn bằng thanh gỗ của cây kaṇikāra, bệ hạ ngăn cản gió bằng tấm lưới, là kẻ mong muốn một người không mong muốn (mình).”
8. Theo đuổi nữ nhi chẳng thuận lòng
Khác nào đào đá tảng trên đồng,
Lưỡi cày bằng gỗ giòn mau gẫy,
Hay đón gió bằng chiếc lưới không!
3649. Pāsāṇo nūna te hadaye ohito mudulakkhaṇe, yo te sātaṃ na vindāmi tirojanapadāgato.
3649. “Hỡi cô nàng có đặc điểm dịu dàng, ta đây đã đi đến, băng ngang qua các xứ sở, mà ta không tìm thấy sự hứng thú ở nơi nàng. Có lẽ tảng đá đã đè nặng ở trái tim của nàng.
9. Như đá trơ trơ, quả dạ nàng,
Bề ngoài hiền dịu tuyệt trần gian!
Không lời thăm hỏi dù ta đến
Theo đuổi tình ai vạn dặm đàng!
3650. Yadā maṃ bhūkuṭiṃ katvā rājaputti udikkhasi, āḷāriko tadā homi rañño maddassa thīpure.
3650. Hỡi nàng công chúa, khi nào nàng cau mày nhìn ta, khi ấy ta là người đầu bếp ở hậu cung của đức vua xứ Madda.
10 Nàng cứ cau mày lúc ngắm ta,
Sa sầm dáng điệu, chúa kiêu xa,
Còn ta, chỉ một tên đầu bếp
Trong chốn cung đình xứ Mạch-đa.
3651. Yadā umhayamānā maṃ rājaputti udikkhasi, nāḷāriko tadā homi rājā homi tadā kuso.
3651. Hỡi nàng công chúa, khi nào nàng nhìn ta mỉm cười, khi ấy ta không phải là người đầu bếp, khi ấy ta là đức vua Kusa.”
11. Hoàng phi, ví thử xót thương người,
Hạ cố ban ta một nụ cười,
Ta chẳng còn làm đầu bếp nữa:
Ku-sa chúa tể ngự trên đời!
3652. Sace hi vacanaṃ saccaṃ nemittānaṃ bhavissati, neva me tvaṃ pati assa kāmaṃ chindantu sattadhā.
3652. “Bởi vì, nếu lời nói của các thầy bói tướng sẽ là sự thật, thì hãy để cho họ chặt thiếp thành bảy mảnh theo như ý muốn, chứ ngài không bao giờ có thể trở thành chồng của thiếp.”
12. Nếu thầy tướng số nói không sai,
Thì chính tiên tri đúng thế này:
“Nàng bị chặt ra thành bảy mảnh,
Khi nàng lấy chúa Cát Tường đây.
3653. Sace hi vacanaṃ saccaṃ aññesaṃ yadi vā mama, neva tuyhaṃ pati atthi añño sīhassarā kusā.
3653. “Bởi vì, nếu lời nói của những người khác hay của ta là sự thật, thì không có người nào khác là chồng của nàng, ngoại trừ đức vua Kusa có giọng nói sư tử.”
13. Nếu thầy tướng số khác cùng ta
Nói những lời chân thật, quả là:
Nàng chẳng tôn ai làm chúa tể
Của nàng, trừ Đại đế Ku-sa!
3654. Nekkhaṃ gīvante kāressaṃ patvā khujje kusāvatiṃ, sace maṃ nāganāsūru olokeyya pabhāvatī.
3654. “Này bà gù, nếu nàng Pabhāvatī có cặp đùi như vòi voi nhìn ta, thì ta sẽ bảo làm cho bà tấm lắc vàng ở cổ, sau khi ta về lại Kusāvatī.
14. Chuỗi vàng ta sẽ tặng cho già,
Khi đến Ku-sa, xứ sở nhà,
Ví thử Pa-bhà thân yểu điệu
Rủ lòng hạ cố đoái nhìn ta!
3655. Nekkhaṃ gīvante kāressaṃ patvā khujje kusāvatiṃ, sace maṃ nāganāsūru ālapeyya pabhāvatī.
3655. Này bà gù, nếu nàng Pabhāvatī có cặp đùi như vòi voi nói chuyện với ta, thì ta sẽ bảo làm cho bà tấm lắc vàng ở cổ, sau khi ta về lại Kusāvatī.
15. Chuỗi vàng ta sẽ tặng cho già,
Khi đến Ku-sa, xử sở nhà,
Ví thử Pa-bhà, nàng thục nữ,
Rủ lòng hạ cố nói cùng ta!
3656. Nekkhaṃ gīvante kāressaṃ patvā khujje kusāvatiṃ, sace maṃ nāganāsūru umhāyeyya pabhāvatī.
3656. Này bà gù, nếu nàng Pabhāvatī có cặp đùi như vòi voi mỉm cười với ta, thì ta sẽ bảo làm cho bà tấm lắc vàng ở cổ, sau khi ta về lại Kusāvatī.
16. Chuỗi vàng ta sẽ tặng cho già,
Khi đến Ku-sa, xử sở nhà,
Ví thử Pa-bhà, nàng thục nữ,
Rủ lòng cười hé nụ cùng ta!
3657. Nekkhaṃ gīvante kāressaṃ patvā khujje kusāvatiṃ, sace maṃ nāganāsūru pamhāyeyya pabhāvatī.
3657. Này bà gù, nếu nàng Pabhāvatī có cặp đùi như vòi voi cười đùa với ta, thì ta sẽ bảo làm cho bà tấm lắc vàng ở cổ, sau khi ta về lại Kusāvatī.
17. Chuỗi vàng ta sẽ tặng cho già,
Khi đến Ku-sa, đất nước nhà,
Ví thử Pa-bha thân yểu diệu,
Sẽ tươi cười diện kiến cùng ta!
3658. Nekkhaṃ gīvante kāressaṃ patvā khujje kusāvatiṃ, sace maṃ nāganāsūru pāṇīhi upasamphuse.
3658. Này bà gù, nếu nàng Pabhāvatī có cặp đùi như vòi voi chạm các bàn tay vào ta, thì ta sẽ bảo làm cho bà tấm lắc vàng ở cổ, sau khi ta về lại Kusāvatī.”
18. Chuỗi vàng ta sẽ tặng cho già,
Khi đến Ku-sa, đất nước nhà,
Ví thử Pa-bhà nàng thục nữ,
Đưa tay âu yếm đặt vào ta!
3659. Nahi nūnāyaṃ rājaputtī kuse sātampi vindati, āḷārike bhate pose vetanena anatthike.
3659. “Chẳng lẽ cô công chúa này không tìm thấy sự hứng thú ở nơi vua Kusa, khi ông ta là người đầu bếp phục dịch không vì mục đích lương bổng.”
19. Công nương này chẳng thấy lòng vui
Nhìn chúa Ku-sa chút nữa rồi,
Dù chẳng thiếu gì, ngài phục dịch
Kiếm tiền như nấu bếp tôi đòi.
3660. Nahi nūna ayaṃ khujjā labhati jivhāya chedanaṃ, sunisitena satthena evaṃ dubbhāsitaṃ bhaṇaṃ.
3660. “Chẳng lẽ trong khi nói lời nói tệ hại như vậy, cái bà gù này không đáng được việc cắt đứt cái lưỡi bằng con dao bén ngót.”
20. Mụ già nô lệ lưng gù vầy
Sao dám buông lời quái dị thay!
Xứng đáng được ta truyền cắt lưỡi
Bằng thanh kiếm ngọt nhất đời này!
3661. Mā naṃ rūpena pāmesi ārohena pabhāvati, mahāyasoti katvāna karassu rucire piyaṃ.
3661. “Này Pabhāvatī, cô chớ đánh giá ngài ấy qua hình dáng và chiều cao. Hãy ghi nhớ rằng: ‘Vị này có danh tiếng lẫy lừng.’ Này cô gái xinh xắn, cô hãy tỏ ra đáng yêu.
21. Pab-hà hỡi, chớ quý yêu người
Vì dáng bề ngoài, hảo tướng thôi.
Hãy gắng làm cho ngài đẹp ý,
Vinh quang ngài vĩ đại cao vời!
3662. Mā naṃ rūpena pāmesi ārohena pabhāvati, mahaddhanoti katvāna karassu rucire piyaṃ.
3662. Này Pabhāvatī, cô chớ đánh giá ngài ấy qua hình dáng và chiều cao. Hãy ghi nhớ rằng: ‘Vị này có tài sản kếch sù.’ Này cô gái xinh xắn, cô hãy tỏ ra đáng yêu.
22. Pab-hà hỡi, chớ quý yêu người
Vì dáng bề ngoài, hảo tướng thôi.
Hãy cố làm cho ngài đẹp ý,
Triều ngài hưng thịnh nhất trên đời.
3663. Mā naṃ rūpena pāmesi ārohena pabhāvati, mahabbaloti katvāna karassu rucire piyaṃ.
3663. Này Pabhāvatī, cô chớ đánh giá ngài ấy qua hình dáng và chiều cao. Hãy ghi nhớ rằng: ‘Vị này có binh lực vĩ đại.’ Này cô gái xinh xắn, cô hãy tỏ ra đáng yêu.
23. Pab-hà hởi, chớ quý yêu người
Vì dáng bề ngoài, hảo tướng thôi.
Hãy cố làm cho ngài đẹp ý,
Quyền uy ngài vĩ đại trên đời.
3664. Mā naṃ rūpena pāmesi ārohena pabhāvati, mahāraṭṭhoti katvāna karassu rucire piyaṃ.
3664. Này Pabhāvatī, cô chớ đánh giá ngài ấy qua hình dáng và chiều cao. Hãy ghi nhớ rằng: ‘Vị này có đất nước rộng lớn.’ Này cô gái xinh xắn, cô hãy tỏ ra đáng yêu.
24. Pab-hà hỡi, chớ quý yêu người
Vì dáng bề ngoài, hảo tướng thôi.
Hãy cố làm cho ngài đẹp ý,
Quyền ngài cai trị rộng khắp nơi.
3665. Mā naṃ rūpena pāmesi ārohena pabhāvati, mahārājāti katvāna karassu rucire piyaṃ.
3665. Này Pabhāvatī, cô chớ đánh giá ngài ấy qua hình dáng và chiều cao. Hãy ghi nhớ rằng: ‘Vị này là đại vương.’ Này cô gái xinh xắn, cô hãy tỏ ra đáng yêu.
25. Pab-hà hỡi, chớ quý yêu người
Vì dáng bề ngoài, hảo tướng thôi.
Hãy cố làm cho ngài đẹp ý,
Ngài là vị Đại đế hùng oai.
3666. Mā naṃ rūpena pāmesi ārohena pabhāvati, sīhassaroti katvāna karassu rucire piyaṃ.
3666. Này Pabhāvatī, cô chớ đánh giá ngài ấy qua hình dáng và chiều cao. Hãy ghi nhớ rằng: ‘Vị này có giọng nói sư tử.’ Này cô gái xinh xắn, cô hãy tỏ ra đáng yêu.
26. Pab-hà hỡi, chờ quý yêu người
Vì dáng bề ngoài, hảo tướng thôi.
Giọng của ngài như sư tử hống,
Hãy làm toại ý đẹp lòng ngài.
3667. Mā naṃ rūpena pāmesi ārohena pabhāvati, vaggussaroti katvāna karassu rucire piyaṃ.
3667. Này Pabhāvatī, cô chớ đánh giá ngài ấy qua hình dáng và chiều cao. Hãy ghi nhớ rằng: ‘Vị này có giọng nói êm dịu.’ Này cô gái xinh xắn, cô hãy tỏ ra đáng yêu.
27. Pab-hà hỡi, chờ quý yêu người
Vì dáng bề ngoài, hảo tướng thôi.
Hãy cố làm cho ngài đẹp ý,
Giọng ngài trong trẻo vút ngân dài.
3668. Mā naṃ rūpena pāmesi ārohena pabhāvati, bindussaroti katvāna karassu rucire piyaṃ.
3668. Này Pabhāvatī, cô chớ đánh giá ngài ấy qua hình dáng và chiều cao. Hãy ghi nhớ rằng: ‘Vị này có giọng nói tròn trịa.’ Này cô gái xinh xắn, cô hãy tỏ ra đáng yêu.
28. Pab-hà hỡi, chớ quý yêu người
Vì dáng bề ngoài, hảo tướng thôi.
Hãy cố làm cho ngài đẹp ý,
Giọng ngài trầm lắng tận lòng ai!
3669. Mā naṃ rūpena pāmesi ārohena pabhāvati, mañjussaroti katvāna karassu rucire piyaṃ.
3669. Này Pabhāvatī, cô chớ đánh giá ngài ấy qua hình dáng và chiều cao. Hãy ghi nhớ rằng: ‘Vị này có giọng nói dịu dàng.’ Này cô gái xinh xắn, cô hãy tỏ ra đáng yêu.
29. Pab-hà hỡi, chớ quý yêu người
Vì dáng bề ngoài, hảo tướng thôi.
Hãy cố làm cho ngài đẹp ý
Giọng ngài êm dịu quá, nàng ôi!
3670. Mā naṃ rūpena pāmesi ārohena pabhāvati, madhurassaroti katvāna karassu rucire piyaṃ.
3670. Này Pabhāvatī, cô chớ đánh giá ngài ấy qua hình dáng và chiều cao. Hãy ghi nhớ rằng: ‘Vị này có giọng nói ngọt ngào.’ Này cô gái xinh xắn, cô hãy tỏ ra đáng yêu.
30. Pab-hà hỡi, chớ quý yêu người
Vì dáng bề ngoài, hảo tướng thôi.
Hãy cố làm cho ngài đẹp ý
Giọng ngài như mật rót vào tai!
3671. Mā naṃ rūpena pāmesi ārohena pabhāvati, satasippoti katvāna karassu rucire piyaṃ.
3671. Này Pabhāvatī, cô chớ đánh giá ngài ấy qua hình dáng và chiều cao. Hãy ghi nhớ rằng: ‘Vị này biết trăm ngành nghề.’ Này cô gái xinh xắn, cô hãy tỏ ra đáng yêu.
31. Pab-hà hỡi, chớ quý yêu người
Vì dáng bề ngoài, hảo tướng thôi.
Hãy gắng làm cho ngài mãn nguyện,
Vì ngài có cả một trăm tài.
3672. Mā naṃ rūpena pāmesi ārohena pabhāvati, khattiyoti karitvāna karassu rucire piyaṃ.
3672. Này Pabhāvatī, cô chớ đánh giá ngài ấy qua hình dáng và chiều cao. Hãy ghi nhớ rằng: ‘Vị này là Sát-đế-lỵ.’ Này cô gái xinh xắn, cô hãy tỏ ra đáng yêu.
32. Pab-hà hỡi, chớ quý yêu người
Vì dáng bề ngoài, hảo tướng thôi.
Hãy gắng làm cho ngài mãn nguyện
Ngài, vua Sát-đế-lỵ anh tài!
3673. Mā naṃ rūpena pāmesi ārohena pabhāvati, kusarājāti katvāna karassu rucire piyaṃ.
3673. Này Pabhāvatī, cô chớ đánh giá ngài ấy qua hình dáng và chiều cao. Hãy ghi nhớ rằng: ‘Vị này là đức vua Kusa.’ Này cô gái xinh xắn, cô hãy tỏ ra đáng yêu.”
33. Pab-hà hỡi, chớ quý yêu người
Vì dáng bề ngoài, hảo tướng thôi.
Hãy gắng làm cho ngài đẹp ý,
Ku-sa Đại đế, chính là ngài!
3674. Ete nāgā upatthaddhā sabbe tiṭṭhanti vammitā, purā maddanti pākāraṃ ānentetaṃ pabhāvatiṃ.
3674. “Những con voi này là hung hãn, tất cả đã được mang giáp đứng dàn trận. Hãy để cho chúng đưa công chúa Pabhāvatī này đi trước khi chúng dẫm nát tường thành.”
34. Như thể bầy voi trận vẻ vang
Dàn binh sừng sững, giáp bào mang,
Trước khi chúng dẫm tan thành lũy,
Xin chúa mau mau gửi cống nàng!
3675. Satta khaṇḍe karitvāna ahametaṃ pabhāvatiṃ, khattiyānaṃ padassāmi ye maṃ hantumidhāgatā.
3675. “Trẫm sẽ phanh thây công chúa Pabhāvatī này thành bảy phần và sẽ ban cho các vị Sát-đế-lỵ đã đi đến đây để giết chết trẫm.”
35. Chặt Pa-bhà bảy khúc cho cân,
Ấy chính lời nguyền của trẫm ban
Cho bảy vua kia, người một mảnh,
Những người đến giết phụ vương nàng!
3676. Athuṭṭhahī rājaputtī sāmā koseyyavāsinī, assupuṇṇehi nettehi dāsīgaṇapurakkhatā.
3676. Nàng công chúa đã đứng dậy, xuống sắc, choàng tấm lụa dệt sợi vàng, với đôi mắt đẫm lệ, được hầu cận bởi đám nữ tì.
36. Diễm lệ, dù da nhuốm sắc đen,
Bà hoàng vụt cất bước chân lên
Trước đoàn thị nữ theo hầu cận
Mình khoác lụa tơ, tiếng khóc rền.
3677. Taṃ nūna kakkūpasevitaṃ mukhaṃ ādāsadantātharupaccavekkhitaṃ, subhaṃ sunettaṃ virajaṃ anaṅgaṇaṃ chuddhaṃ vane ṭhassati khattiyehi.
3677. “Có lẽ khuôn mặt mỹ miều, với đôi mắt xinh đẹp, không lấm bụi, không vết nhơ, được thoa son phấn, được ngắm nhìn ở tấm gương có cán ngà ấy sẽ bị quăng bỏ và tồn tại ở trong rừng bởi các vị Sát-đế-lỵ.
37. Mặt phấn điểm trang, này soi gương sáng
Khéo gắn khung ngà, quyến rũ, giờ đây
Bao nét trắng trong biểu lộ thơ ngây
Sắp bị các vua quăng nằm rừng vắng.
3678. Te nūna me asite vellitagge kese mudū candanasāralitte, samākule sīvathikāya majjhe pādehi gijjhā parikaḍḍhayanti.
3678. Có lẽ những sợi tóc đen tuyền, có phần ngọn đã được uốn cong, mềm mại, đã được xức tinh dầu trầm hương ấy của con sẽ vương vãi ở giữa bãi tha ma, và các con kên kên sẽ lôi đi bằng những bàn chân.
38. Làn tóc đen huyền cuộn tròn duyên dáng
Thật dịu mềm, ngào ngạt tỏa chiên-đàn,
Kền kền tìm, dù che kín rừng hoang
Dùng móng vuốt xé tan, tung theo gió.
3679. Tā nūna me tambanakhā sulomā bāhā mudū candanasāralittā, chinnā vane ujjhitā khattiyehi gayha dhaṅko gacchati yenakāmaṃ.
3679. Có lẽ hai cánh tay có móng màu đồng đỏ, có lông đẹp, mềm mại, đã được xức tinh dầu trầm hương ấy của con sẽ bị các vị Sát-đế-lỵ chặt đứt, rồi thảy bỏ ở trong rừng, và chim quạ sẽ gắp lấy rồi ra đi theo như ý muốn.
39. Đôi tay, đầu ngón sơn màu đồng đỏ,
Tẩm trầm hương sực nức mịn lông măng,
Chặt vứt rừng hoang bởi chúa kiêu căng,
Loài sói chụp tha về hang dấu kín.
3680. Te nūna tālūpanibhe alambe nisevite kāsikacandanena, thanesu me lambissati sigālo mātūva putto taruṇo tanūjo.
3680. Có lẽ con chó rừng sẽ đeo bám hai bầu vú không bị thõng xuống tương tự trái thốt nốt, được tẩm với trầm hương xứ Kāsi của con, tựa như đứa con trai, còn nhỏ dại, bé bỏng, bám vào vú mẹ.
40. Đầu vú tròn như chà là muồi chín,
Ngàt đàn hương người đốn ở Kà-si,
Sơn cẩu đến gần, chắc sẽ kéo đi,
Như đứa trẻ ôm ghì bầu sữa mẹ.
3681. Taṃ nūna soṇiṃ puthulaṃ sukoṭṭhitaṃ nisevitaṃ kañcanamekhalāhi, chinnaṃ vane khattiyehī avatthaṃ sigālasaṅghā parikaḍḍhayanti.
3681. Có lẽ cặp mông đầy đặn, khéo được vỗ về, được quen thuộc với những dây nịt bằng vàng ấy sẽ bị các vị Sát-đế-lỵ chặt đứt, rồi ném bỏ ở trong rừng, và bầy chó rừng sẽ tranh giành.
41. Đôi mông đầy, dáng căng tròn, mạnh khỏe,
Quấn quanh vòng đai rực rỡ vàng ròng,
Chặt vứt rừng hoang bởi chúa kiêu hùng,
Loài sói chụp tha về nơi muốn dấu.
3682. Soṇā dhaṅkā sigālā ca ye caññe santi dāṭhino, ajarā nūna hessanti bhakkhayitvā pabhāvatiṃ.
3682. Những con chó, những con quạ, những con chó rừng, và những loài thú khác có răng nanh, sau khi ăn thịt Pabhāvatī, có lẽ sẽ không bị già.
42. Mãnh thú săn mồi: sài lang, sơn cẩu,
Hễ một khi chúng ăn thịt Pa-bhà,
Không thể nào còn phải chịu chết già.
3683. Sace maṃsāni hāresuṃ khattiyā dūragāmino, aṭṭhīni amma yācitvā anupanthe dahātha naṃ.
3683. Thưa mẹ, nếu các vị Sát-đế-lỵ đến từ phương xa ra lệnh mang đi các phần thịt, thì mẹ hãy xin lại các mẩu xương rồi thiêu nó ở dọc đường lộ.
43. Nếu các võ vương đến tử viễn xứ,
Chặt tấm thân này của nàng thục nữ ,
Xin lấy xương con, đốt với lửa nồng,
Ở một nơi nào xa lánh bụi hồng.36
84. Khettāni amma kāretvā kaṇikārettha ropaya, yadā te pupphitā assu hemantānaṃ himaccaye, sareyyātha mamaṃ amma evaṃvaṇṇā pabhāvatī.
3684. Thưa mẹ, mẹ hãy cho thực hiện các thửa ruộng rồi trồng cây kaṇikāra ở nơi này. Vào lúc các cây ấy trổ bông vào cuối mùa tuyết rơi của những tháng mùa đông, thưa mẹ, mẹ có thể nhớ đến con rằng: ‘Pabhāvatī có màu da như vầy.’”
44. Rồi mẹ lập một vườn hoa gần đó,
Mẹ trồng khóm Ka-ni-kà-ra nhỏ,
Khi đông tàn, cây ấy sẽ đơm hoa,
Và mẹ ôi, khi mẹ nhớ con thơ,
Mẹ hãy chỉ vào hoa mà kể lể:
“Ái nữ Pa-bhà ngày xưa là thế…”
3685. Tassā mātā udaṭṭhāsi khattiyā devavaṇṇinī, disvā asiñca sūṇañca rañño maddassa thīpure.
3685. Sau khi nhìn thấy thanh gươm và thớt gỗ ở hậu cung của đức vua xứ Madda, vị nữ Sát-đế-lỵ có vóc dáng Thiên thần, mẹ của nàng công chúa, đã đứng lên.
45. Khi nhìn tấm thớt với gươm trần
Đã đặt trong vòng tử tội nhân,
Mẫu hậu như Thiên thần đứng dậy,
Vội đi tìm gặp đấng vương quân.
3686. Iminā nūna asinā susaññaṃ tanumajjhimaṃ, dhītaraṃ mama hantvāna khattiyānaṃ padassasi.
3686. “Có lẽ với thanh gươm này, bệ hạ sẽ giết chết cô con gái vô cùng giỏi giang, có vòng eo thon, của thiếp rồi ban cho các vị Sát-đế-lỵ.”
46. Với gươm này, chúa tể Mạch-đa
Sẽ giết nàng công chúa nõn nà,
Rồi gửi tấm thân nàng, mỗi mảnh
Mỗi vua cừu địch để làm quà.
3687. Na me akāsi vacanaṃ atthakāmāya puttike, sājja lohitasañchannā gañchisi yamasādhanaṃ.
3687. “Này con gái, con đã không làm theo lời nói nhằm mong muốn điều lợi ích của mẹ. Hôm nay, con đây, (toàn thân) bị bao trùm bởi máu, đi đến lãnh địa của Diêm Vương.
47. Con chẳng nghe lời nói của ta
Đã khuyên con phận đẹp duyên ưa,
Nay thân con phải vương màu máu,
Con sẽ chìm vào cõi Dạ-ma.
3688. Evamāpajjatī poso pāpiyañca nigacchati, yo ve hitānaṃ vacanaṃ na karaṃ atthadassinaṃ.
3688. Thật vậy, người nào không làm theo lời nói chỉ rõ sự lợi ích của các bậc hữu ân, người vi phạm như vậy thì đọa vào điều tệ hại hơn.
48. Số phận kia ta phải gánh mang
Hoặc chung cùng gặp lắm bi thương,
Vì làm ngơ trước lời khuyên tốt,
Bỏ các lời răn của bạn vàng.
3689. Sace tvaṃ amma dhāresi kumāraṃ cārudassanaṃ, kusena jātaṃ khattiyaṃ suvaṇṇamaṇimekhalaṃ, pūjitaṃ ñātisaṅghehi na gañchisi yamakkhayaṃ.
3689. Này con, nếu con chấp nhận vị hoàng tử có vẻ đáng mến, vị Sát-đế-lỵ được sanh ra bởi dòng họ Kusa, có thắt lưng bằng vàng và ngọc ma-ni, được tôn vinh bởi tập thể thân quyến, con sẽ không đi đến trú xứ của Diêm Vương.
49. Ví thử hôm nay con sánh vai
Cùng hoàng tử dũng cảm anh tài,
Đại vương trang điểm toàn vàng ngọc,
Sinh trưởng Ku-sa xứ sở ngài,
Thì hẳn bạn bè không hộ tống
Con đành mau bước xuống tuyền đài.
3690. Yatthassu bherī nadati kuñjaro paṭikujjati, khattiyānaṃ kule bhadde kinnu sukhataraṃ tato.
3690. Ở gia tộc của các vị Sát-đế-lỵ, là nơi có trống đánh vang, có voi gầm rống, này con gái ngoan, cái gì là hạnh phúc hơn điều ấy?
50. Khi trống đánh, vương tượng thét vang,
Trong cung đình, giữa chốn trần gian,
Còn nơi nào nữa ta tìm thấy
Hạnh phúc cao hơn được hởi nàng?
3691. Asso hasisati dvāre kumāro uparodati, khattiyānaṃ kule bhadde kinnu sukhataraṃ tato.
3691. Ở gia tộc của các vị Sát-đế-lỵ, có ngựa hí vang ở ngoài cửa, có nhạc công ca hát, này con gái ngoan, cái gì là hạnh phúc hơn điều ấy?
51. Khi bầy ngựa hí, các ca nhân
Rền rĩ điệu buồn với chúa công,
Lạc thú như vầy trong bảo điện
Còn gì đâu để sánh ngang bằng?
3692. Mayūrakoñcābhirude kokilābhinikūjite, khattiyānaṃ kule bhadde kinnu sukhataraṃ tato.
3692. Ở gia tộc của các vị Sát-đế-lỵ, có tiếng kêu của chim công, chim cò, được vang dội với tiếng kêu của chim cu cu, này con gái ngoan, cái gì là hạnh phúc hơn điều ấy?
52. Khi tiếng sơn ca hòa tiếng công
Cò kêu, hạc sếu gọi lừng vang,
Như vầy cực lạc sao tìm được
Nơi khác hay chăng, mẹ hỏi nàng?
3693. Kahaṃ nukho sattumaddano pararaṭṭhappamaddano, kuso soḷārapaññāṇo so no dukkhā pamocaye.
3693. Vậy vị đánh bại kẻ thù, vị phá tan đất nước của kẻ khác, vị Kusa có trí tuệ cao cả ở đâu? Vị ấy có thể giúp cho chúng ta thoát khỏi khổ đau.”
53. Nay ở đâu người dẫm nát tan
Nước thù và chiến thắng cừu nhân?
Ku-sa cao thượng đầy mưu trí
Sẽ cứu nhà ta khỏi đoạn trường!
3694. Idheva so sattumaddano pararaṭṭhappamaddano, kuso soḷārapaññāṇo yo no dukkhā pamocaye.
3694. “Vị đánh bại kẻ thù, vị phá tan đất nước của kẻ khác, vị Kusa có trí tuệ cao cả ấy ở ngay tại nơi này, là vị có thể giúp cho chúng ta thoát khỏi khổ đau.”
54. Bậc chiến thắng tiêu diệt kẻ thù,
Kìa trông! Ngài đã đến bây giờ!
Ku-sa cao thượng đầy mưu trí
Sẽ giết cừu nhân cứu liễu bồ!
3695. Ummattikā nu bhaṇasi ādu bālāva bhāsasi, kuso ce āgato assa kiṃ na jānemu taṃ mayaṃ.
3695. “Con điên rồ nên mới nói vậy, hoặc con phát ngôn như là kẻ ngu si. Nếu vị Kusa đã đến, tại sao chúng ta không hay biết điều ấy?”
55. Phải chăng con đã hóa điên rồ,
Như kẻ si cuồng nói vẩn vơ?
Ví thử Ku-sa đà trở lại,
Thì sao con chẳng nói cùng ta?
3696. Eso āḷāriko poso kumārīpuramantare, daḷhaṃ katvāna saṃvelliṃ kumbhiṃ dhovati onato.
3696. “Người này là gã đàn ông đầu bếp ở trong cung của các công nương, là kẻ đã vấn chặt y phục và đang cuối xuống rửa cái chảo.”
56. Mẹ trông! Kẻ nấu bếp đằng kia
Đai quấn ngang lưng thật chỉnh tề,
Đang cúi rửa nồi niêu, bát dĩa,
Nơi bầy công chúa ngự phòng khuê.
3697. Veṇī tvamasi caṇḍālī ādūsi kulagandhinī, kathaṃ maddakule jātā dāsaṃ kayirāsi kāmukaṃ.
3697. “Có phải con là cô gái thấp hèn, là nữ nhân dòng hạ tiện? Hay con là kẻ bôi nhọ gia đình? Sanh ra ở dòng tộc Madda, tại sao con có thể bày tỏ dục vọng với kẻ nô lệ?”
57. Con hạ tiện dòng dõi phải chăng?
Đường đường là một vị công nương
Hạ mình yêu lấy tên nô lệ
Điếm nhục Mạch-đa tận tủy xương!
3698. Namhi veṇī na caṇḍālī na camhi kulagandhinī, okkākaputto bhaddante tvannu dāsoti maññasi.
3698. “Con không phải là cô gái thấp hèn, không phải là nữ nhân dòng hạ tiện, và không phải là kẻ bôi nhọ gia đình. Gã ấy là con trai của vua Okkāka. Mong rằng điều tốt lành hãy có cho mẹ. Vậy mà mẹ lại nghĩ là ‘kẻ nô lệ’!
58. Hạ tiện, con đâu phải giống dòng!
Con thề chẳng điếm nhục hoàng tông,
May thay, ngài chẳng là nô lệ,
Ngài kế vị Ok-ka Đại vương.
3699. Yo brāhmaṇasahassāni sadā bhojeti vīsatiṃ, okkākaputto bhaddante tvannu dāsoti maññasi.
3699. Người này luôn luôn dâng vật thực đến hai mươi ngàn vị Bà-la-môn, là con trai của vua Okkāka. Mong rằng điều tốt lành hãy có cho mẹ. Vậy mà mẹ lại nghĩ là ‘kẻ nô lệ’!
59. Hai vạn Sa-môn vẫn cúng dường,
Chính là Thái tử Ok-kà vương,
Con thề, ngài chẳng là nô lệ,
Người mẹ thấy đang đứng dưới tường.
3700. Yassa nāgasahassāni sadā bhojenti vīsatiṃ, okkākaputto bhaddante tvannu dāsoti maññasi.
3700. Người ta luôn luôn cung cấp thức ăn cho hai mươi ngàn con voi của người này. Người này là con trai của vua Okkāka. Mong rằng điều tốt lành hãy có cho mẹ. Vậy mà mẹ lại nghĩ là ‘kẻ nô lệ’!
60. Ngài thắng cân đai hai vạn voi,
Con thề, ngài chẳng phải nô tài,
Ngài là vương tử Ok-kà đế,
Người mẹ thấy đang đứng đó rồi!
3701. Yassa assasahassāni sadā bhojenti vīsatiṃ, okkākaputto bhaddante tvannu dāsoti maññasi.
3701. Người ta luôn luôn cung cấp thức ăn cho hai mươi ngàn con ngựa của người này. Người này là con trai của vua Okkāka. Mong rằng điều tốt lành hãy có cho mẹ. Vậy mà mẹ lại nghĩ là ‘kẻ nô lệ’!
61. Ngài thắng cương hai vạn ngựa nòi,
Con thề, ngài chẳng phải tôi đòi,
Ok-kà vương tử là ngài đó,
Người mẹ thấy đang đứng giữa trời!
3702. Yassa rathasahassāni sadā yojenti vīsatiṃ, okkākaputto bhaddante tvannu dāsoti maññasi.
3702. Người ta luôn luôn thắng ngựa vào hai mươi ngàn cỗ xe của người này. Người này là con trai của vua Okkāka. Mong rằng điều tốt lành hãy có cho mẹ. Vậy mà mẹ lại nghĩ là ‘kẻ nô lệ’!
62. Ngài vẫn cầm cương hai vạn xe,
Ngài không nô lệ, đấy con thề,
Ngài là vương tử Ok-kà đế,
Người mẹ thấy đang đứng dưới kia.
3703. Yassa usabhasahassāni sadā yojenti vīsatiṃ, okkākaputto bhaddante tvannu dāsoti maññasi.
3703. Người ta luôn luôn nai nịt cho hai mươi ngàn bò mộng của người này. Người này là con trai của vua Okkāka. Mong rằng điều tốt lành hãy có cho mẹ. Vậy mà mẹ lại nghĩ là ‘kẻ nô lệ’!
63. Hoàng ngưu hai vạn, vẫn cầm cương,
Ngài chẳng là nô lệ, tiện dân,
Mà chính Ok-kà-ka Thái tử,
Là người mẹ thấy đứng bên đường.
3704. Yassa dhenusahassāni sadā duyhanti vīsatiṃ, okkākaputto bhaddante tvannu dāsoti maññasi.
3704. Người ta luôn luôn vắt sữa hai mươi ngàn bò cái của người này. Người này là con trai của vua Okkāka. Mong rằng điều tốt lành hãy có cho mẹ. Vậy mà mẹ lại nghĩ là ‘kẻ nô lệ’!”
64. Ngài lấy sữa tươi hai vạn bò,
Con thề, ngài chẳng phải gia nô,
Mà là Thái tử Ok-kà đế,
Người mẹ thấy đang đứng dưới nhà.
3705. Taggha te dukkaṭaṃ bāle yaṃ khattiyaṃ mahabbalaṃ, nāgaṃ maṇḍūkavaṇṇena na taṃ akkhāsi āgataṃ.
3705. “Này cô con gái khờ dại, quả thật con đã có điều sái quấy! Con không nói (với trẫm) về việc vị Sát-đế-lỵ có binh lực vĩ đại, bậc long tượng ấy đã đi đến với bộ dạng của con ếch.”
65. Như thể voi kia giả ểnh ương,
Đến đây Thái tử đại hùng cường,
Con sai lầm quá và khờ dại,
Dấu chuyện, song thân chẳng tỏ tường.
3706. Aparādhaṃ mahārāja tvaṃ no khama rathesabha, yaṃ taṃ aññātavesena naññāsimhā idhāgataṃ.
3706. “Ôi đại vương, xin con rể hãy tha thứ cho lỗi lầm của chúng tôi, ôi đấng thủ lãnh xa binh, vì chúng tôi đã không biết việc đi đến nơi này với bề ngoài đã được cải trang ấy.”
66. Vì trẫm không nhìn thấy được ngay
Đại vương giả dạng đến như vầy,
Toàn gia trẫm trót làm sai phạm,
Đành phận xin tha thứ lỗi này!
3707. Mādisassa na taṃ channaṃ yohaṃ āḷāriko bhave, tvaññeva me pasīdassu natthi te deva dukkaṭaṃ.
3707. “Việc con trở thành gã đầu bếp là không thích hợp đối với kẻ như là con. Xin cha hãy tin tưởng ở con. Tâu bệ hạ, bệ hạ không có điều gì sái quấy.”
67. Hỏa đầu quân, muốn đóng tròn vai,
Mình chính đã làm việc trái sai,
Ví thử thân này, ngài chẳng biết,
Yên tâm, lỗi ấy chẳng do ngài!
3708. Gaccha bāle khamāpehi kusarājaṃ mahabbalaṃ, khamāpito kusarājā so te dassati jīvitaṃ.
3708. “Này cô con gái khờ dại, hãy đi đến. Con hãy xin đức vua Kusa, vị có binh lực vĩ đại, thứ lỗi. Khi đã được đức vua Kusa thứ lỗi, vị ấy sẽ ban cho con mạng sống.”
68. Mau lên, cô bé quá khù khờ
Cầu khẩn Đại vương thứ tội cho,
Mong ước ngài nguôi cơn thịnh nộ,
Vui lòng cứu lấy mạng đào tơ!
3709. Pitussa vacanaṃ sutvā devavaṇṇī pabhāvatī, sirasā aggahī pāde kusarājaṃ mahabbalaṃ.
3709. Nghe theo lời nói của vua cha, nàng Pabhāvatī, với vóc dáng Thiên thần, đã cúi đầu nắm lấy bàn chân của đức vua Kusa, vị có binh lực vĩ đại.
69. Pa-bhà trong dáng điệu Thiên thần
Vâng lệnh truyền kia của phụ vương,
Đầu cúi xuống, tay ôm chặt lấy
Đôi chân của chúa tể hùng cường.
3710. Yā imā ratyo atikkantā tā imā deva tayā vinā, vande te sirasā pāde mā me kujjha rathesabha.
3710. “Tâu bệ hạ, những đêm thiếu vắng chàng đã trôi qua. Thiếp xin đê đầu đảnh lễ hai bàn chân của chàng. Tâu đấng thủ lãnh xa binh, xin chàng chớ giận dữ với thiếp.
70. Chuỗi ngày đêm thiếp sống xa ngài,
Hoàng thượng, giờ đây đã hết rồi,
Nhìn thiếp cúi hôn chân Chúa thượng,
Xin đừng thịnh nộ nữa, ngài ôi!
Saccaṃ te paṭijānāmi mahārāja suṇohi me, na cāpi appiyaṃ tuyhaṃ kareyyāmi ahaṃ puna.
3711. Thiếp xin bày tỏ sự thật với chàng, tâu đại vương, xin chàng hãy lắng nghe thiếp. Không còn có việc thiếp có thể tỏ ra không yêu quý chàng.
71. Thần thiếp giờ xin hứa với ngài,
Nếu ngài hạ cố để vào tai,
Chẳng bao giờ lại vì sao nữa
Thiếp dám làm sai phạm đến trời!
3712. Evañce yācamānāya vacanaṃ me na kāhasi, idāni maṃ tāto hantvā khattiyānaṃ padassati.
3712. Nếu trong lúc thiếp cầu xin như vậy, mà chàng sẽ không thực hiện lời nói của thiếp. Lúc này đây, cha sẽ giết chết thiếp rồi ban cho các vị Sát-đế-lỵ.”
72. Song nếu lời xin bị khước từ,
Phụ vương liền giết mạng con thơ,
Gửi đi từng mảnh thân tan tác
Khắp các địch vương để tặng quà!
3713. Evante yācamānāya kiṃ na kāhāmi te vaco, vikuddho tyasmi kalyāṇi mā tvaṃ bhāyi pabhāvati.
3713. “Trong lúc nàng cầu xin như vậy, tại sao ta sẽ không thực hiện lời nói của nàng? Này mỹ nữ, ta không có giận nàng. Này Pabhāvatī, nàng chớ sợ hãi.
73. Ta nguyền vâng lệnh của nàng ban,
Đem hết tâm can để cứu nàng,
Ta chẳng thấy lòng hờn giận nữa,
Quang Huy ngọc nữ, chớ kinh hoàng!
3714. Saccante paṭijānāmi rājaputti suṇohi me, na cāpi appiyaṃ tuyhaṃ kareyyāmi ahaṃ puna.
3714. Ta xin bày tỏ sự thật với nàng, hỡi nàng công chúa, xin nàng hãy lắng nghe ta. Không còn có việc ta có thể tỏ ra không yêu quý nàng.
74. Này nghe ta nói, hỡi công nương,
Ta cũng trao lời hứa thật chơn:
Ta sẽ không làm gì xúc phạm
Chẳng bao giờ nữa, với nàng thương!
3715. Tava kāmā hi sussoṇi bahuṃ dukkhaṃ titikkhisaṃ, pahu maddakulaṃ gantvā nayituṃ taṃ pabhāvati.
3715. Bởi vì dục vọng đối với nàng, hỡi cô nàng có eo thon, ta chịu đựng nhiều khổ sở. Này Pabhāvatī, ta đã nhiều lần đi đến gia tộc Madda để rước nàng đi.”
75. Ta phải chịu bao nỗi muộn phiền
Vì yêu nàng quá, hỡi người tiên!
Ta nguyền giết hết bầy vua chúa,
Cùng với nàng, ta lại đẹp duyên!
3716. Yojayantu rathe asse nānācitte samāhite, atha dakkhatha me vegaṃ vidhamentassa sattavo.
3716. “Hãy thắng những con ngựa đã được thuần thục vào cỗ xe có nhiều màu sắc. Rồi các người hãy nhìn xem năng lực của ta trong khi ta tiêu diệt các kẻ thù.”
76. Đi mau, thắng tuấn mã nhu thuần
Vào các cỗ xe khéo điểm trang,
Rồi hãy nhìn ta anh dũng tiến
Đánh cho tan tác bọn cừu nhân.
3717. Tañca tattha udikkhiṃsu rañño maddassa thīpure, vijambhamānaṃ sīhaṃva pothentaṃ diguṇaṃ bhujaṃ.
3717. Và tại nơi ấy, các nữ nhân ở hậu cung của đức vua xứ Madda đã quan sát vị ấy đang vỗ vào hai cánh tay, tựa như con sư tử đang vươn dậy.
77. Công nương nội điện chúa Mad-da,
Chiêm ngưỡng ngài đang đứng phía xa
Chẳng khác mãnh sư chồm đứng dậy,
Đôi tay đấm giữa khoảng bao la.
3718. Hatthikkhandhañca āruyha āropetvā pabhāvatiṃ, saṅgāmaṃ otaritvāna sīhanādaṃ nadī kuso.
3718. Sau khi cỡi lên mình voi, và đã đưa nàng Pabhāvatī lên (ngồi ở phía sau), đức vua Kusa đã lao vào trận chiến và đã rống lên tiếng rống sư tử.
78. Ngự mình voi, bà hoàng ngồi sau chúa,Vua Ku-sa lâm trận, giọng vang rền,
3719. Tassa taṃ nadato sutvā sīhassevitare migā, khattiyā vipalāyiṃsu kusasaddabhayaṭṭitā.
3719. Sau khi nghe tiếng rống của vị ấy trong lúc vị ấy rống lên, các vị Sát-đế-lỵ, bị hành hạ do sự sợ hãi tiếng rống của đức vua Kusa, đã tẩu tán, tựa như các loài thú khác đã chạy trốn sau khi nghe tiếng rống của con sư tử.
79. Muôn loài nghe sư tử rống gầm lên,
Địch vương thảy bàng hoàng, vùng tán loạn.
3720. Hatthārohā anīkaṭṭhā rathikā pattikārakā, aññamaññassa chindanti kusasaddabhayaṭṭitā.
3720. Các viên quản tượng, các ngự lâm quân, các xa binh, và các bộ binh, bị hành hạ do sự sợ hãi tiếng rống của đức vua Kusa, đã dẫm đạp lẫn nhau.
80. Vệ sĩ, bộ binh, pháo, xa, mã, tượng
Nghe tiếng Ku-sa, rủ liệt hãi hùng,
Chúng rã rời và tháo chạy đường cùng.
3721. Tasmiṃ saṅghāma sīsasmiṃ passitvā tuṭṭhamānaso, kusassa rañño devindo adā verocanaṃ maṇiṃ.
3721. Sau khi nhìn thấy trận chiến đấu ấy, vị Chúa của chư Thiên, với tâm ý hoan hỷ, đã ban cho đức vua Kusa viên ngọc ma-ni tên Veracana.
81. Đế Thích ngắm chiến trường, lòng hoan hỷ
Tặng hoàng đế Ku-sa viên ngọc quí
Ve-ro-can là mỹ hiệu bảo trân.
3722. So taṃ vijitvā saṅgāmaṃ laddhā verocanaṃ maṇiṃ, hatthikkhandhagato rājā pāvekkhi nagaraṃ puraṃ.
3722. Sau khi chiến thắng trận chiến ấy và đã nhận được viên ngọc Verocana, vị vua ấy, ngồi ở mình voi, đã đi vào thành phố Nagara.
82. Chiến thắng rồi, vua nhận lấy ngọc thần,
Ngất nghểu ngự mình voi, về thị trấn
Của Mạch-đa, các địch vương bắt sống
3723. Jīvagāhaṃ gahetvāna bandhitvā satta khattiye, sasurassupanāmesi ime te deva sattavo.
3723. Sau khi đã bắt sống và trói lại bảy vị Sát-đế-lỵ, đức vua Kusa đã trình họ lên cha vợ (nói rằng): “Tâu bệ hạ, những người này là những kẻ đối địch với bệ hạ.
83. Bị gông xiềng, đem đến trước phụ vương:
— “Xin Chúa công hãy ngắm các cừu nhân
Nay nằm đó, tùy nghi quyền sinh sát,
3724. Sabbeva te vasaṅgatā amittā vihatā tava, kāmaṃ karohi te tayā muñca vā te hanassu vā.
3724. Tất cả bọn họ đều ở trong quyền hạn của bệ hạ. Những kẻ thù của bệ hạ đã được loại trừ. Bệ hạ hãy đối xử với chúng tùy theo ý thích của bệ hạ: Bệ hạ hãy trả tự do cho chúng hoặc hãy giết chết chúng.”
84. Chúng chiến bại đầy đắng cay chua chát,
Nay Chúa công tàn sát cứ thỏa lòng,
Hay thả ra lần nữa hưởng hồng ân”.
3725. Tumheva sattavo ete nahi te mayha sattavo, tvaññeva no mahārāja muñca vā te hanassu vā.
3725. “Những người này là những kẻ đối địch của chính con, họ không phải là những kẻ đối địch với trẫm. Này đại vương, chính con là chúa tể của chúng tôi. Con hãy trả tự do cho bọn họ hoặc hãy giết chết bọn họ.”
85. Các địch vương này thuộc về Thiên tử,
Nào phải quyền ta; tùy ngài xử sự,
Chỉ ngài là Chúa tể của thần dân,
Xin giết đi hoặc thả chúng thoát thân
3726. Imā te dhītaro satta devakaññūpamā subhā, dadāhi nesaṃ ekekaṃ hontu jāmātaro tava.
3726. “Bảy người con gái này của bệ hạ xinh đẹp tương tự như các tiên nữ. Bệ hạ hãy ban cho chúng mỗi người một cô. Hãy để chúng trở thành những người con rể của bệ hạ.”
86. Bảy nàng công chúa tựa tiên nga
Tuyệt thế giai nhân đẹp mắt ta,
Gả các nàng cho vua bảy nước
Để làm phò mã của vương gia.
3727. Amhākañceva tāsañca tvaṃ no sabbesamissaro, tvaññeva no mahārāja dehi nesaṃ yadicchasi.
3727. “Không những đối với chúng tôi mà còn đối với các nàng ấy nữa, con là chúa tể của tất cả chúng tôi. Này đại vương, chính con là chúa tể của chúng tôi. Con hãy ban cho bọn họ nếu con thích.”
87. Ngự ngôi tối thượng, trước toàn dân,
Quyết định ngài nay phải vẹn tròn,
Xin gả công nương theo thánh ý,
Ngài là Chúa tể của quần thần.3
728. Ekamekassa ekekaṃ adā sīhassaro kuso, khattiyānaṃ tadā nesaṃ rañño maddassa dhītaro.
3728. Khi ấy, đức vua Kusa có giọng nói sư tử đã ban từng cô con gái một của đức vua xứ Madda đến từng người một trong số các vị Sát-đế-lỵ ấy.
88. Ku-sa sư tử hống vang rền
Đem Mạch-đa công chúa kết duyên
Cả bảy nàng ban phần bảy vị,
Anh hùng sánh với gái thuyền quyên.
3729. Pīṇitā tena lābhena tuṭṭhā sīhassare kuse, sakaraṭṭhāni pāyiṃsu khattiyā satta tāvade.
3729. Được hài lòng với việc đạt được ấy, được vui vẻ với đức vua Kusa có giọng nói sư tử, bảy vị Sát-đế-lỵ đã trở về đất nước của mình liền khi ấy.
89. Hoan hỷ đón bao nỗi ước mơ
Từ bàn tay Chúa tể Ku-sa,
Bảy vương tử nọ liền hồi giá
Trở lại triều vua mỗi nước nhà.
3730. Pabhāvatiñca ādāya maṇiṃ verocanaṃ subhaṃ, kusāvatiṃ kuso rājā agamāsi mahabbalo.
3730. Sau khi mang theo nàng Pabhāvatī và viên ngọc ma-ni Verocana xinh đẹp, đức vua Kusa, vị có binh lực vĩ đại, đã đi đến thành Kusāvatī.
90. Cầm lấy bảo châu tỏa sáng bừng,
Xa giá Ku-sa trở lại cung
Rước về ngọc nữ Pa-bhà ấy,
Hoàng đế Ku-sa, bậc đại hùng.
3731. Tyassu ekarathe yantā pavisantā kusāvatiṃ, samānā vaṇṇarūpena nāññamaññamatirocayuṃ.
3731. Trong lúc đi chung một cỗ xe, trong lúc đi vào thành Kusāvatī, với sắc đẹp và dáng vóc tương đương nhau, hai người đã không vượt trội lẫn nhau.
91. Cùng ngự vào trong một bảo xa,
Sánh đôi vương giả trở về nhà,
Chẳng ai sáng chói hơn người khác,
Vì cả hai đồng đẹp tuyệt mà!
3732. Mātā puttena saṅgañchi ubhayo ca jayampatī, samaggā te tadā āsuṃ phītaṃ dharaṇimāvasun ”ti.
3732. Người mẹ đã gặp lại đứa con trai. Và cả hai vợ chồng ấy, từ đó, đã trở nên hòa hợp, đã cư ngụ ở trái đất hưng thịnh.”
92. Mẹ hiền ra đón rước hoàng nhi,
Từ đó quân vương với ái thê
Hạnh phúc lứa đôi cùng tận hưởng,
Nước nhà hưng thinh, lạc tràn trề.
Kusajātakaṃ.
***
Bổn sanh Đức Vua Kusa. [531]
***
▪ 2. SOṆANANDAJĀTAKAṂ – BỔN SANH SOṆANANDA
532. Chuyện hai hiền giả Sona – Nanda (Tiền thân Sona – Nanda)
3733. Devatānusi gandhabbo ādu sakko purindado, manussabhūto iddhimā kathaṃ jānemu taṃ mayaṃ.
3733. “Phải chăng ngài là vị Thiên nhân, là vị Càn-thát-bà, hay là Thiên Chủ Sakka, vị đã bố thí trước đây, hay là người có thần thông? Làm thế nào chúng tôi có thể biết về ngài?”
1. Nhạc thần, Thiên tử, phải ngài chăng,
Hay ngẫu nhiên ta gặp Ngọc hoàng,
Hoặc một người thần thông quảng đại,
Ngự bao thành trị thật vinh quang.
Nay ta ao ước ngài cho biết
Quý tánh phương danh thật rõ ràng.
3734. Namhi devo na gandhabbo namhi sakko purindado, manussabhūto iddhimā evaṃ jānāhi bhārata.
3734. “Ta không phải là Thiên nhân, không phải là Càn-thát-bà, cũng không phải là Thiên Chủ Sakka, vị đã bố thí trước đây, ta là người có thần thông. Tâu vị cai quản đất nước, xin bệ hạ hãy biết như vậy.”
2. Ta chẳng Thiên nhân, hoặc Nhạc thần,
Cũng không Thiên chủ hoặc quân vương.
Ta là người đủ thần thông lực,
Sự thật nay ta đã tỏ tường.
3735. Katarūpamidaṃ bhotā veyyāvaccaṃ anappakaṃ, devamhi vassamānamhi anovassaṃ bhavaṃ akā.
3735. “Công việc phục vụ với hình thức này đã được ngài làm không phải là ít. Trong khi trời đang mưa, ngài đã làm cho không có mưa.
3. Công đức ngài ban bố chúng tôi
Làm sao nói hết được nên lời,
Giữa dòng mưa lũ tuôn ồ ạt,
Chẳng có trên đầu một giọt rơi.
3736. Tato vātātape ghore sītacchāyaṃ bhavaṃ akā, tato amittamajjhe ca saratāṇaṃ bhavaṃ akā.
3736. Sau đó, khi có làn gió nóng dữ dội, ngài đã tạo ra bóng râm mát mẻ. Kế đến, khi ở giữa quân thù, ngài đã làm ra sự che chắn các mũi tên.
4. Bóng mát ngài làm cho chúng ta
Khi luồng gió đốt cháy bay qua;
Khỏi làn tên ác, ngài bao phủ
Giữa biết bao cừu địch quốc gia.
3737. Tato phītāni raṭṭhāni vasino te bhavaṃ akā, tato ekasataṃ khatye anuyante bhavaṃ akā.
3737. Tiếp đó, ngài đã làm cho các đất nước của vị quân vương chúng tôi trở nên phồn thịnh. Sau đó, ngài đã khiến cho một trăm vị Sát-đế-lỵ quy thuận.
5. Thật nhiều quốc độ lạc an tràn
Ngài bảo tôn ta Đại đế vương,
Hơn cả một trăm vị lãnh chúa
Trở thành tuân phục lệnh ta ban.
3738. Patītāssu mayaṃ bhoto vara taṃ bhaññamicchasi, hatthiyānaṃ assarathaṃ nāriyo ca alaṅkatā, nivesanāni rammāni mayaṃ bhoto dadāmase.
3738. Chúng tôi thật sự hoan nghênh ngài. Ngài hãy chọn điều quý giá mà ngài thích. Hãy để chúng tôi ban cho ngài phương tiện di chuyển bằng voi, cỗ xe ngựa kéo, các nữ nhân đã được trang điểm, và các chỗ trú ngụ đáng yêu.
6. Những gì ngài chọn giữa kho tàng
Hoan hỷ ta trao nhượng sẵn sàng:
Xe thắng đàn voi hay tuấn mã,
Cung tần xiêm áo đẹp trang hoàng,
Vương cung mỹ lệ nào ngài thích
Đều sẽ trở thành của Đại nhân.
3739. Atha vā aṅge vā magadhe mayaṃ bhoto dadāmase, atha vā assakāvantiṃ sumanā damma te mayaṃ.
3739. Hay là chúng tôi sẽ ban tặng ngài xứ sở Aṅga hay Magadha. Hoặc là chúng tôi sẽ vui lòng ban tặng ngài xứ sở Assaka và Avanti.
7. Nếu muốn ngự cung Ma-kiệt-đà,
Hoặc là quốc độ xứ An-ga
A-van-ti, trẫm vui lòng nhượng,
Hoặc đến trị dân As-sa-ka.
3740. Upaḍḍhaṃ vāpi rajjassa mayaṃ bhoto dadāmase, sace te attho rajjena anusāsa yadicchasi.
3740. Thậm chí, hãy để chúng tôi ban tặng ngài luôn cả một nửa đất nước. Nếu ngài có nhu cầu với toàn thể vương quốc, xin ngài hãy lãnh đạo nếu ngài muốn.”
8. Dẫu ngài muốn một nửa giang sơn,
Trẫm nhượng với tâm hỷ lạc tràn,
Chỉ nói một lời điều ước muốn,
Tức thì vật ấy của hiền nhơn.
3741. Na me atthopi rajjena nagarena dhanena vā, athopi janapadena attho mayhaṃ na vijjati.
3741. “Ta không có nhu cầu với vương quốc, với thành phố, hay với của cải, thậm chí nhu cầu với xứ sở; nhu cầu của ta không có.
9. Vương quốc ta nào có ước ao,
Kinh thành, lãnh dịa chẳng mong cầu,
Cũng không tìm kiếm nhiều tài sản
Từ chính bàn tay Đại đế đâu.
3742. Bhotova raṭṭhe vijite araññe atthi assamo, pitā mayhaṃ janettī ca ubho sammanti assame.
3742. Ở đất nước đã được thâu phục của chính bệ hạ, có một khu ẩn cư ở trong rừng. Người cha và người mẹ ruột của ta, cả hai trú ở khu ẩn cư (ấy).
10-11. Dưới quyền ngài, ngụ lão song thân
Hưởng cảnh am tranh ở núi rừng,
Ta chẳng được làm gì phước đức
Với song thân ấy lão hiền nhân.
Nếu ngài nói hộ điều ta muốn,
Hiền giả So-na hết hận sân.
3743. Tesāhaṃ pubbācariyesu puññaṃ na labhāmi kātave, bhavantaṃ ajjhācaraṃ katvā soṇaṃ yācāmu saṃvaraṃ.
3743. Ta không có được cơ hội để làm phước đến hai vị thầy đầu tiên ấy. Sau khi có bệ hạ làm người ủng hộ, chúng ta hãy yêu cầu Soṇa về việc ngăn cấm (làm phước) ấy.”
3744. Karomi te taṃ vacanaṃ yaṃ maṃ bhaṇasi brāhmaṇa, etañca kho no akkhāhi kīvanto hontu yācakā.
3744. “Thưa vị Bà-la-môn, điều mà ngài nói với trẫm, hãy để trẫm thực hiện lời nói ấy của ngài. Và ngài hãy giải thích cho chúng tôi điều này: ‘Phải có bao nhiêu người thỉnh cầu?’”
12. Hoan hỷ, ta xin sẽ vẹn tròn
Lệnh ngài, hỡi vị Bà-la-môn,
Song ai là kẻ ta cần chọn
Để tiến hành ngay lệnh Đại nhơn?
3745. Parosataṃ jānapadā mahāsālā ca brāhmaṇā, ime ca khattiyā sabbe abhijātā yasassino, bhavañca rājā manojo alaṃ hessanti yācakā.
3745. “Hơn một trăm gia chủ, và các Bà-la-môn có đại sảnh, cùng tất cả các vị Sát-đế-lỵ đã được sanh ra cao quý, có danh tiếng này, và ngài là đức vua Manoja, thì sẽ đủ những người thỉnh cầu.”
13. Hơn trăm phú hộ, Bà-la-môn,
Võ tướng oai quyền, danh vọng vang,
Đại đế Ma-no-ja, đủ số
Làm ta thỏa nguyện ước hoàn toàn.
3746. Hatthī asse ca yojentu rathaṃ sannayha sārathi, ābandhanāni gaṇhatha pādesussārayaṃ dhaje, assamaṃ taṃ gamissāmi yattha sammati kosiyo.
3746. “Hãy chuẩn bị các con voi và các con ngựa. Này người đánh xe, hãy sẵn sàng cỗ xe. Các khanh hãy nắm lấy các dây cương, hãy giương lên các lá cờ ở những trụ cắm. Trẫm sẽ đi đến khu ẩn cư ấy, nơi vị Kosiya trú ngụ.”
14. Thắng ngay tượng, mã vào vương xa,
Từ trụ, càng xe, vẫy ngọn cờ
Theo gió, ta đi tìm ẩn sĩ
Trú nơi xa vắng, Ko-si-ya.
3747. Tato ca rājā pāyāsi senāya caturaṅginī, agamāsi assamaṃ rammaṃ yattha sammati kosiyo.
3747. Và sau đó, đức vua đã khởi hành cùng với bốn đội quân binh. Đức vua đã đi đến khu ẩn cư đáng yêu, nơi vị Kosiya trú ngụ.
15. Hộ giá theo hầu, bốn đạo binh,
Đại vương tiến bước để đăng trình
Đi tìm chốn thảo am tươi đẹp
Ẩn sĩ trú an với hạnh lành.
3748. Kassa kādambayo kājo vehāsaṃ caturaṅgulaṃ, aṃsaṃ asamphusaṃ eti udahārassa gacchato.
3748. “Cái giỏ làm bằng cây kadamba của người nào đang đi lấy nước mà di chuyển ở trên không với khoảng cách bốn ngón tay và không chạm vào vai của người ấy?”
16. Ai đi tìm nước giữa không gian,
Với bước chân kia thật nhịp nhàng,
Đòn gánh cách xa chừng một tấc
Chẳng hề đụng chạm tới mình vàng?
3749. Ahaṃ soṇo mahārāja, tāpaso sahitabbato, bharāmi mātāpitaro rattindivamatandito.
3749. “Tâu đại vương, tôi là đạo sĩ khổ hạnh Soṇa đang hành trì phận sự. Tôi chăm sóc mẹ và cha, đêm ngày không biếng nhác.
17. So-na đạo sĩ chẳng bao giờ
Đi lạc ra ngoài luật ẩn cư,
Phụng dưỡng song thân ta sớm tối,
Ngày đêm không mỏi mệt ưu tư.
3750. Vane phalañca mūlañca āharitvā disampati, posemi mātāpitaro pubbekatamanussaraṃ.
3750. Tâu bậc chúa tể một phương, sau khi mang lại trái cây và rễ củ ở trong rừng, tôi phụng dưỡng mẹ và cha, trong khi tưởng nhớ đến ân đức đã làm trước đây (của họ).”
18. Khoai sắn, chùm dâu, ấy thức ăn
Trong rừng ta kiếm để đem dâng,
Đời đời ghi nhớ ơn hai vị
Xưa đã cho ta hưởng phước phần.
3751. Icchāma assamaṃ gantuṃ yattha sammati kosiyo, maggaṃ no soṇa akkhāhi yena gacchemu assamaṃ.
3751. “Chúng tôi muốn đi đến khu ẩn cư ấy, nơi vị Kosiya trú ngụ. Thưa ngài Soṇa, ngài hãy chỉ dẫn cho chúng tôi con đường, nhờ nó chúng tôi có thể đi đến khu ẩn cư.”
19. Ta mong đến tận chốn am tranh
Đạo sĩ Ko-si-ya ẩn mình,
Hiền giả So-na xin chỉ lối
Đưa ta đến tịnh thất an lành.
3752. Ayaṃ ekapadī rāja yenetaṃ meghasannibhaṃ, koviḷārehi sañchannaṃ ettha sammati kosiyo.
3752. “Tâu bệ hạ, đây là lối đi bộ độc nhất, theo đó (bệ hạ sẽ nhìn thấy) nơi ấy giống như đám mây, được bao phủ bởi những cây koviḷāra; vị Kosiya trú ngụ ở nơi này.”
20. Đây lối Đại vương hãy nhờ rành:
Đằng xa khóm lá. đậm màu xanh
Giữa lùm mun mọc như rừng nhỏ,
Nơi ấy thảo am sẽ hiện hình.
3753. Idaṃ vatvāna pakkāmi taramāno mahāisi, vehāse antalikkhasmiṃ anusāsitvāna khattiye.
3753. Sau khi nói điều này, sau khi đã chỉ bảo cho các vị Sát-đế-lỵ, vị đại ẩn sĩ đã vội vã ra đi bằng đường hư không ở trên bầu trời.
21. Như vậy bậc Hiền trí đại hùng,
Chỉ đường cho các vị vương quân,
Xong ngài vội vã về am thất,
Lần nữa du hành giữa cõi không.
3754. Assamaṃ parimajjitvā paññāpetvāna āsanaṃ, paṇṇasālaṃ pavisitvā pitaraṃ paṭibodhayi.
3754. Sau khi quét dọn khu ẩn cư và xếp đặt chỗ ngồi, vị ấy đã đi vào gian nhà lá thông báo cho người cha:
22. Kế đó quét xong chốn thảo am,
Đi tìm nơi ẩn dật nghiêm đường,
Ngài vừa thức lão hiền nhân dậy,
Vừa tặng dâng cha một tọa sàng.
3755. Ime āyanti rājāno abhijātā yasassino, assamā nikkhamitvāna nisīdāhi mahāisi. 3
755. “Các vị vua đã được sanh ra cao quý, có danh tiếng này đang đi đến, thưa bậc đại ẩn sĩ, cha hãy rời khỏi nơi ẩn cư và ngồi xuống (ở đây).”
23. Ngài nói: “Thánh nhân hãy đến ngay,
Con xin cha tọa lạc nơi này,
Các vua quý tộc danh lừng lẫy
Sắp ngự giá qua giữa lối này.
3756. Tassa taṃ vacanaṃ sutvā taramāno mahāisi, assamā nikkhamitvāna padvāramhi upāvisi.
3756. Sau khi lắng nghe lời nói ấy của vị ấy, bậc đại ẩn sĩ đã vội vã rời khỏi nơi ẩn cư và đã ngồi xuống ở phía trước cánh cửa ra vào.
24. Như vậy sao khi vị lão niên
Nghe con đòi hiện diện cầu xin,
Vội vàng chân bước từ am thất
An tọa ở bên cạnh cửa tiền.
3757. Tañca disvāna āyantaṃ jalantariva tejasā, khattasaṅghaparibbūḷhaṃ kosiyo etadabravi.
3757. Và sau khi nhìn thấy vị vua ấy–tựa như đang chói sáng nhờ vào uy quyền–đang đi đến, được tháp tùng bởi tập thể các vị Sát- đế- lỵ, bậc ẩn sĩ Kosiya đã nói điều này:
25. Thấy vua đứng đó đại vinh quang
Được hộ tống quanh bởi tiểu vương,
Bậc lão hiền nhân liền cất tiếng
Hỏi thăm con trẻ chuyện trên đường:
3758. Kassa bherī mudiṅgā ca saṅkhā paṇavadeṇḍimā, purato paṭipannāni hāsayantā rathesabhaṃ.
3758. “Người nào có các trống lớn và các trống nhỏ, các tù và bằng vỏ ốc, các chập chõa và các trống con di chuyển ở phía trước, đang làm vui lòng đấng thủ lãnh xa binh?
26. “Ai đến đây trong tiếng rộn ràng
Tù và, trống lớn nhỏ lừng vang,
Âm thanh làm các vua hoan hỷ,
Ai đến đây ca khúc khải hoàn?
3759. Kassa kañcanapaṭṭena puthunā vijjuvaṇṇinā, yuvā kalāpasannaddho ko eti siriyā jalaṃ.
3759. Người nào mang khăn quấn đầu bằng vàng rộng lớn có màu sắc của tia chớp? Người nào, trẻ tuổi, nai nịt với bó tên, đang đi đến, chói sáng với sự vinh quang?
27. Ai đây đang đến thật huy hoàng,
Khăn quấn đầu cao dệt sợi vàng,
Như chớp sáng ngời, cung tiễn đủ,
Anh hùng trẻ tuổi thật can tràng?
3760. Ukkā mukhe pahaṭṭhaṃva khadiraṅgārasannibhaṃ, mukhañca ruciraṃ bhāti ko eti siriyā jalaṃ.
3760. Người nào tỏa sáng gương mặt vui tươi, giống như than hừng của cây khadira cháy rực ở miệng ở bễ lò rèn, đang đi đến, chói sáng với sự vinh quang?
28. Ai đây đang đến thật vinh quang,
Nét mặt vui tươi tỏa ánh vàng
Như đám lửa tàn, cành phượng vĩ
Sáng ngời đang cháy ở lò than?
3761. Tassa paggahitaṃ chattaṃ sasalākaṃ manoramaṃ, ādiccaraṃsāvaraṇaṃ ko eti siriyā jalaṃ.
3761. Cây lọng che của vị ấy, với gọng sườn làm thích ý, được giương lên cản ngăn ánh nắng mặt trời. Người nào đang đi đến, chói sáng với sự vinh quang?
29. Ai đến đây cùng chiếc lọng cao
Được giương lên thật khéo làm sao,
Lọng che với gọng sườn tô điểm
Xua ánh nắng gay gắt chói vào?
3762. Kassa aṅgaṃ pariggayha vālavījanimuttamā, caranti varapaññassa hatthikkhandhena āyato.
3762. Người nào với chiếc quạt đuôi bò tuyệt hảo che chở cơ thể trong khi đang di chuyển, có trí tuệ cao quý, ở trên mình voi đang tiến đến gần?
30. Ai kia xòe quạt để phòng thân,
Quạt kết lông đuôi trâu chúa rừng,
Như một vị hiền nhân trí giả
Cỡi lưng voi nọ dáng oai phong?
3763. Kassa setāni chattāni ājānīyā ca vammitā, samantā parikīranti ko eti siriyā jalaṃ.
3763. Người nào có những chiếc lọng màu trắng và những con ngựa thuần chủng đã được vũ trang tản mác ở xung quanh, khắp mọi nơi? Người nào đang sáng ngời rực rỡ đi đến?
31. Ai đang đến rực rỡ, huy hoàng,
Các lọng giương cao trắng vẹn toàn,
Tuấn mã giáp bào dòng quý tộc
Vây quanh phải trái thật hiên ngang?
3764. Kassa ekasataṃ khatyā anuyantā yasassino, samantā anupariyanti ko eti siriyā jalaṃ.
3764. Người nào được một trăm vị Sát-đế-lỵ có danh tiếng tháp tùng, di chuyển theo ở khắp mọi nơi? Người nào đang đi đến, chói sáng với sự vinh quang?
32. Ai kia đang đến tận nơi đây,
Được cả hơn trăm lãnh chúa này
Hộ tống một đoàn vua quý tộc,
Sau lưng và trước mặt như vầy?
3765. Hatthi assā rathā patti senāya caturaṅganī, samantā anupariyanti ko eti siriyā jalaṃ.
3765. Bốn đội quân binh: tượng binh, kỵ binh, xa binh, và bộ binh di chuyển theo ở khắp mọi nơi. Người nào đang đi đến, chói sáng với sự vinh quang?
33. Các vương xa với một đàn voi
Đám bộ binh cùng với đám ngựa nòi,
Ai đến với oai nghi chiến dấu,
Bốn đoàn quân bố trận kia rồi?
3766. Kassesā mahatī senā piṭṭhito anuvattatī, akkhobhanī apariyantā sāgarasseva ūmiyo.
3766. Người nào có đội quân vĩ đại ấy tiếp nối ở phía sau, không bị rối loạn, không ước lượng được, tựa như các làn sóng của biển cả là tuần tự, vô số?”
34. Ai đến cùng tất cả đạo quân
Theo sau hộ giá rộng mênh mông
Không hề gián đoạn, dài vô tận,
Như sóng đại dương vỗ chập chùng?
3767. Rājābhirājā manojo indova jayataṃ pati, nandassajjhāvaraṃ eti assamaṃ brahmacārinaṃ.
3767. “Dức vua Manoja, vua của các vị vua, tựa như vị Thần Inda chúa tể của cõi Trời Đạo Lợi, ủng hộ tôn giả Nanda, và đi đến khu ẩn cư gặp bậc Phạm hạnh.
35. “Ma-no đại đế, với Nan-da,
Ngự giá đến đây viếng, hỡi cha,
Như thể In-dra Thiên chủ ấy
Đến đây thăm chốn ẩn am ta.
3768. Tassesā mahatī senā piṭṭhito anuvattatī, akkhobhanī apariyantā sāgarasseva ūmiyo.
3768. Vị ấy có đội quân vĩ đại ấy tiếp nối ở phía sau, không bị rối loạn, không ước lượng được, tựa như các làn sóng của biển cả là tuần tự, vô số.”
36. Hộ tống ngài đang đến cả đoàn
Sẵn sàng tuân lệnh, thật hùng cường,
Không hề gián đoạn, dài vô tận,
Như sóng chập chùng giữa đại dương”.
3769. Anulittā candanena kāsikuttamadhārino, sabbe pañjalikā hutvā isīnaṃ ajjhupāgamuṃ.
3769. Tất cả (đoàn người) đã được thoa trầm hương, với trang phục hạng nhất của xứ Kāsi, đã chắp tay lại và đi đến gần các vị ẩn sĩ.
37. Lụa tối cao sang, khoác cẩm bào,
Dầu trầm hương ngát điểm tô vào,
Các vua này đến gần hai vị
Thánh giả, dáng cung kính khẩn cầu.
3770. Kacci nu bhoto kusalaṃ kacci bhoto anāmayaṃ, kacci uñchena yāpetha kacci mūlaphalā bahū.
3770. “Chắc hẳn các ngài được tốt lành? Chắc hẳn các ngài không bệnh hoạn? Chắc hẳn các ngài nuôi sống bằng việc thu nhặt? Chắc hẳn có nhiều rễ củ và trái cây?
38. Trẫm vẫn tin rằng các Thánh nhân
Sống đời thịnh vượng lẫn an khang,
Kiếm nhiều mễ cốc cùng rau trái
Phong phú khắp nơi chốn trú an.
3771. Kacci ḍaṃsā ca makasā appameva siriṃsapā, vane vālamigākiṇṇe kacci hiṃsā na vijjatī.
3771. Chắc hẳn có rất ít ruồi, muỗi, và các loài bò sát? Chắc hẳn không có sự hãm hại ở khu rừng có các loài thú dữ lai vãng?”
39. Hẳn các ngài không bị bọ rầy,
Loài bò sát quấy nhiễu lâu nay,
Các ngài tránh được bao phiền lụy
Do thú săn mồi ở chốn đây?
3772. Kusalañceva no rāja atho rāja anāmayaṃ, atho uñchena yāpema atho mūlaphalā bahū.
3772. “Tâu bệ hạ, chúng tôi có sự tốt lành. Và tâu bệ hạ, không có bệnh hoạn. Chúng tôi nuôi sống bằng việc thu nhặt. Rễ củ và trái cây có nhiều.
40. Xin cám ơn ngài, hỡi Đại vương,
Chúng ta luôn thịnh vượng, an khương,
Kiếm nhiều mễ cốc cùng rau quả
Phong phú khắp nơi chốn náu nương.
3773. Atho ḍaṃsā ca makasā appameva siriṃsapā, vane vālamigākiṇṇe hiṃsā amhaṃ na vijjati.
3773. Có rất ít ruồi, muỗi, và các loài bò sát. Không có sự hãm hại đến với chúng tôi ở khu rừng có các loài thú dữ lai vãng.
41. Bần đạo cũng không bị bọ rầy,
Loài bò sát quấy nhiễu lâu nay,
Chúng ta tránh được bao phiền lụy
Do thú săn mồi đến chốn đây.
3774. Bahūni vassa pūgāni assame vasato idha, nābhijānāmi uppannaṃ ābādhaṃ amanoramaṃ.
3774. Có nhiều cây cau lâu năm cho những người sống ở khu ẩn cư tại nơi này. Bần đạo không biết đến bệnh tật không thích ý đã được sanh khởi.
42. Các loại cây cao vẫn mọc đầy
Cho người ẩn sĩ sống như vầy,
Cũng không bệnh tật gây tai hại
Từng thấy xảy ra ở chốn này.
3775. Svāgatante mahārāja atho te adurāgataṃ, issarosi anuppatto yaṃ idhatthi pavedaya.
3775. Tâu đại vương, chào mừng bệ hạ đã đến và việc bệ hạ đã đi đến không gặp khó khăn. Bệ hạ là đấng chúa tể đã ngự đến; có việc gì ở nơi này xin bệ hạ hãy tuyên bố.
43. Bần đạo xin nghênh tiếp Đại vương,
Dịp may nào chỉ lối đưa đường,
Trông ngài hùng hậu, vinh quang quá,
Sứ mệnh gì mang, hãy tỏ tường?
3776. Tindukāni piyālāni madhuke kāsamāriyo, phalāni khuddakappāni bhuñja rāja varaṃ varaṃ.
3776. Có các loại trái cây tinduka, piyāla, madhuka, kāsamārī ngọt như mật ong, tâu bệ hạ, xin bệ hạ hãy thưởng lãm các trái ngon nhất.
44. Tin-dook, pi-yal, các lá cây,
Ka-su-ma chín ngọt ngào thay
Như đường mật, kính dâng ngài ngự
Thứ tuyệt hảo nhà có sẵn đây.
3777. Idampi pānīyaṃ sītaṃ ābhataṃ girigabbharā, tato piva mahārāja sace tvaṃ abhikaṅkhasi.
3777. Cũng có nước uống mát lạnh này được mang lại từ hang núi, tâu đại vương, xin bệ hạ hãy uống nước ấy nếu bệ hạ muốn.”
45. Và nước mát này ở động sâu
Ẩn mình trong một ngọn đồi cao,
Đại vương, xin kính dâng bình nước
Ngài ngự cho lòng thỏa khát khao.
3778. Paṭiggahītaṃ yaṃ dinnaṃ sabbassa agghiyaṃ kataṃ, nandassāpi nisāmetha vacanaṃ yaṃ pavakkhati.
3778. “Vật giá trị mà các vị đã làm, đã bố thí cho tất cả chúng tôi, đã được thọ nhận. Xin các vị hãy lắng tai nghe lời nói của ngài Nanda sẽ phát biểu.
46. Trẫm đây cùng tất cả vị vua
Xin nhận quà ngài tặng chúng ta,
Song hãy lắng nghe lời sắp nói
Của hiền hữu, Trí giả Nan-da.
3779. Ajjhāvaramhā nandassa bhoto santikamāgatā, suṇātu me bhavaṃ vacanaṃ nandassa parisāya ca.
3779. Chúng tôi đã đi đến nơi này, là những người ủng hộ ngài Nanda. Thưa tôn đức, xin hãy lắng nghe lời nói của ngài Nanda và của hội chúng.”
47. Chúng ta tất cả bước theo hầu
Hiền giả Nan-da đến khẩn cầu
Ngài chiếu cố nghe người khốn khổ
Van xin quy lụy đáp ơn sâu.
3780. Parosataṃ jānapadā mahāsālā ca brāhmaṇā, ime ca khattiyā sabbe abhijātā yasassino, bhavañca rājā manojo anumaññantu me vaco.
3780. “Thưa các gia chủ hơn một trăm vị, và các Bà-la-môn có đại sảnh, cùng tất cả các vị Sát-đế-lỵ đã được sanh ra cao quý, có danh tiếng này, và ngài là đức vua Manoja, xin các vị hãy tán thành lời nói của bần đạo.
48. Xin cả toàn dân, lẻ một trăm,
Những người danh vọng Bà-la-môn,
Các vua Sát-ly dòng cao quý
Sáng chói với tên tuổi lẫy lừng,
Cùng với Ma-no-ja Đại đế,
Thảy đều công nhận việc cầu ân.
3781. Ye vasanti samītāro yakkhāni idha assame, araññe bhūtabhavyāni suṇantu vacanaṃ mama.
3781. Thưa các vị Dạ-xoa sống ở nơi này tại khu ẩn cư, các vị thần linh già trẻ ở khu rừng đã tụ hội lại, xin các vị hãy lắng nghe lời nói của tôi.
49. Dạ-xoa Thần ở thảo am này,
Các vị đang quy tụ ở đây,
Lão, ấu các sơn thần, thổ địa,
Lắng nghe ta nói chuyện như vầy.
3782. Namo katvāna bhūtānaṃ isiṃ vakkhāmi subbataṃ, so tyāhaṃ dakkhiṇo bāhu tava kosiya sammato.
3782. Sau khi thực hiện việc kính lễ đến các bậc thần linh, tôi sẽ nói với vị ẩn sĩ có sự hành trì tốt đẹp. Thưa huynh Kosiya, đệ đây đã được huynh công nhận là cánh tay mặt của huynh.
50. Tiểu nhi xin kính lễ song thân,
Kế đến xin thưa bậc Thánh nhân,
Tiểu đệ là em đây thuở trước
Ngài xem có mặt tựa tay chân.
3783. Pitaraṃ me janettiñca bhattukāmassa me sato, vīra puññamidaṃ ṭhānaṃ mā maṃ kosiya vāraya.
3783. Trong khi đệ có ước muốn là người phụng dưỡng cha và mẹ ruột của đệ, thưa vị tinh tấn, việc làm này là phước thiện của đệ. Thưa huynh Kosiya, xin huynh chớ cấm cản đệ.
51. Làm sao phụng dưỡng lão song thân
Ấy chính em cầu nguyện đặc ân,
Xin Thánh nhân thôi đừng cản trở
Cho em làm Thánh sự riêng phần.
3784. Sabbhihetaṃ upaññātaṃ mametaṃ apanissaja, uṭṭhānapāricariyāya dīgharattaṃ tayā kataṃ, mātāpitusu puññāni mama lokadado bhava.
3784. Việc này đã được các bậc thiện nhân khích lệ. Huynh hãy trao lại việc này cho đệ. Về công việc đỡ đần và hầu hạ, huynh đã làm một thời gian dài. Các việc phước thiện ở cha và mẹ là thuộc về đệ, xin huynh hãy là người bố thí cõi Trời cho đệ.
52. Ân cần phụng dưỡng cả song thân
Trước đã được làm bởi Thánh nhân,
Người thiện tán đồng bao thiện sự,
Sao phiên tiểu đệ chẳng nhường phần?
Do vầy em đạt nhiều công đức,
Đạo lộ lên thiên giới sẵn sàng.
3785. Tatheva santi manujā dhamme dhammapadaṃ vidū, maggo saggassa lokassa yathā jānāsi tvaṃ ise.
3785. Tương tự y như vậy, có những người hiểu biết về pháp căn bản thuộc về đạo đức là đạo lộ đưa đến thế giới thuộc cõi Trời, giống như huynh biết vậy, thưa vị ẩn sĩ.
53. Nhiều người khác biết rõ nơi đây
Đạo lộ dành cho phận sự này,
Ấy chính con đường lên thượng giới,
Xin Hiền nhân nhận thức như vầy.
3786. Uṭṭhānapāricariyāya mātāpitusukhāvahaṃ, taṃ maṃ puññābhivāreti ariyamaggāvaro naro.
3786. Về việc đem lại sự an lạc cho mẹ và cha bằng công việc đỡ đần và hầu hạ, người cấm đoán đệ về việc phước thiện ấy là người ngăn cản đạo lộ cao thượng của đệ.”
54. Song bậc Thánh nhân đã cản ngăn
Em làm thiện sự thế này chăng?
Khi em mong muốn nhờ công đức
Đem lại song thân trọn lạc an.
3787. Suṇantu bhonto vacanaṃ bhātu rajjhāvarā mama, kulavaṃsaṃ mahārāja porāṇaṃ parihāpayaṃ, adhammacārī yo jeṭṭho nirayaṃ so upapajjati.
3787. “Thưa các vị ủng hộ người em trai của tôi, xin các ngài hãy lắng nghe lời nói của tôi. Tâu đại vương, người huynh trưởng nào, trong khi bỏ bê truyền thống gia đình đã có trước đây, rồi có sự hành trì sai pháp, kẻ ấy sẽ tái sanh vào địa ngục.
55. Các vị theo hầu tiểu đệ ta
Hãy nghe ta nói lượt bây giờ:
Kẻ nào đối xử đầy khinh bỉ
Nhũng bậc tiền nhân của mẹ cha,
Phạm tội ác cùng chư trưởng lão,
Tái sinh địa ngục đốt tiêu ma.
3788. Ye ca dhammassa kusalā porāṇassa disampati, cārittena ca sampannā na te gacchanti duggatiṃ.
3788. Tâu vị chúa tể một phương, những người nào thông thạo về đạo lý của tiền nhân, và được thành tựu về tánh hạnh, những người ấy không đi đến khổ cảnh.
56. Song kẻ tinh thông đạo Thánh nhân,
Con dường chân lý hiểu tinh tường,
Giữ gìn giới luật và công hạnh,
Quyết sẽ chẳng sa cảnh khổ buồn.
3789. Mātāpitā ca bhātā ca bhagini ñātibandhavā, sabbe jeṭṭhassa te bhārā evaṃ jānāhi bhārata.
3789. Mẹ, cha, anh em trai, chị em gái, thân bằng quyến thuộc, tất cả các trách nhiệm ấy là thuộc về huynh trưởng. Tâu vị cai quản đất nước, xin bệ hạ hãy biết như vậy.
57. Anh em cùng các bậc thân sinh,
Tất cả do dây kết hợp thành,
Nhiệm vụ suốt đời luôn đặt nặng
Trên vai của vị trưởng hiền huynh.
3790. Ādiyitvā garuṃ bhāraṃ nāviko viya ussahe, dhammañca nappamajjāmi jeṭṭho casmi rathesabha.
3790. Tâu đấng thủ lãnh xa binh, tôi là huynh trưởng. Sau khi nhận lãnh trách nhiệm nặng nề, ví như người thủy thủ có thể ra sức, tôi không xao lãng bổn phận.”
58. Làm trưởng huynh, thiên chức nặng sao
Hân hoan ta gánh vác đi đầu
Như thuyền trưởng hộ phòng thuyền nọ,
Chân lý ta không hề lãng xao.
3791. Adhigatamhā tame ñāṇaṃ jālaṃva jātavedato, evameva no bhavaṃ dhammaṃ kosiyo pavidaṃsayi.
3791. “Chúng tôi đã đạt được sự hiểu biết, tựa như ngọn lửa đang cháy sáng trong bóng tối, tương tự y như vậy, ngài Kosiya đã cho chúng tôi thấy rõ đạo lý.
59. Tri kiến tìm ra tựa lửa bừng
Sáng ngời chiếu rọi giữa đêm trường,
Cũng như Thánh giả Ko-si ấy
Hiển lộ cho ta lý chánh chân.
3792. Yathā udayam ādicco vāsudevo pabhaṅkaro, pāṇinaṃ pavidaṃseti rūpaṃ kalyāṇapāpakaṃ,
evameva no bhavaṃ dhammaṃ kosiyo pavidaṃsayi.
3792. Giống như mặt trời, vị Thần của cải, bậc tạo ra ánh sáng, đang mọc lên cho các chúng sanh thấy rõ hình thể tốt đẹp hay xấu xa, tương tự y như vậy, ngài Kosiya đã cho chúng tôi thấy rõ đạo lý.”
60. Như nhật thần kia chiếu ánh quang
Sáng ngời khắp mặt biển mênh mang
Phố bày hình thể bao sinh vật,
Dù chúng xấu xa hoặc thiện lương,
Cũng vậy Ko-si-ya Thánh giả
Hiển bày chân lý với quân vương.
3793. Evaṃ me yācamānassa añjaliṃ nāvabujjhatha, tava baddhacaro hessaṃ vuṭṭhito paricārako.
3793. “Trong khi đệ đang cầu xin như vậy, huynh chẳng nhận biết sự chắp tay của đệ. Đệ sẽ là người hầu hạ, là người phục vụ đắc lực của huynh.”
61. Huynh chẳng lưu tâm dáng khẩn cầu,
Cũng không dang rộng cánh tay đâu,
Em mong làm kẻ hèn nô lệ
Đợi lệnh huynh ban, vội đến chầu.
3794. Addhā nanda pajānāsi saddhammaṃ sabbhi desitaṃ, ariyo ariyasamācāro bāḷhaṃ tvaṃ mama ruccasi.
3794. “Này Nanda, đương nhiên đệ nhận biết chánh pháp đã được bậc thiện nhân thuyết giảng. Là người cao thượng, có sự hành xử cao thượng, đệ khiến huynh rất hài lòng.
62. Em thông Chính pháp, hỡi Nan-da,
Nhu các Thánh nhân đã dạy mà:
Duy nhất quý cao là thiện sự,
Em làm đẹp ý thỏa lòng ta.
3795. Bhavantaṃ vadāmi bhotiñca suṇātha vacanaṃ mama, nāyaṃ bhāro bhāramatto ahu mayhaṃ kudācanaṃ.
3795. Con xin trình bày với cha và mẹ. Mẹ và cha hãy lắng nghe lời nói của con. Trách nhiệm này không phải là gánh nặng và đã thuộc về con vào mọi lúc.
63. Mẹ cha xứng đáng được tôn thờ,
Em hãy nghe điều ta nói ra:
Nhiệm vụ phần em lo gánh vác
Mà không cảm thấy nặng bao giờ.
3796. Taṃ maṃ upaṭṭhitaṃ santaṃ mātāpitusukhāvahaṃ, nando ajjhācaraṃ katvā upaṭṭhānāya yācati.
3796. Trong khi con đang quan tâm phận sự ấy, là việc đem lại sự an lạc cho mẹ và cha, thì Nanda, sau khi tạo sự ủng hộ, thỉnh cầu con về việc hầu hạ (mẹ và cha).
64. Mẹ cha ta bảo dưỡng lâu nay
Cũng để cầu mong hạnh phúc vầy,
Đến lượt Nan-da nay đã tới
Cầu xin khúm núm phụng thờ đây.
3797. Yo ve icchati kāmena santānaṃ brahmacārinaṃ, nandaṃ vo caratha eko kaṃ nando upatiṭṭhatu.
3797. Thật sự vị nào trong hai vị hành Phạm hạnh có đức độ mong muốn một cách tự nguyện, thì một vị trong hai vị hãy chọn Nanda. Vậy hãy để cho Nanda hầu hạ người nào đây?”
65. Vị nào trong nhị Thánh nhân hiền
Mong muốn Nan-da phụng dưỡng riêng,
Xin nói một lời, và tiểu đệ
Phải theo hầu vị ấy ưu tiên.
3798. Tayā tāta anuññātā soṇa taṃ nissitā mayaṃ, upaghāyituṃ labhe nandaṃ muddhani brahmacārinaṃ.
3798. “Con yêu, mẹ đã được con đồng ý. Này Soṇa, mẹ và cha nương tựa vào con. Vậy mẹ có thể chạm vào Nanda, vị hành Phạm hạnh, ở đỉnh đầu.
66. So-na, cha mẹ dựa con đây,
Nếu được con cho phép việc này,
Mẹ sẽ ôm vào lòng của mẹ
Nan-da thánh thiện quý cao vầy.
3799. Assatthasseva taruṇaṃ pavāḷaṃ māḷuteritaṃ, cirassaṃ nandaṃ disvāna hadayaṃ me pavedhati.
3799. Giống như chồi non của cây assattha bị lay động bởi gió, trái tim của mẹ rung động khi nhìn thấy lại Nanda sau một thời gian dài.
67. Giống như cây yếu ớt bồ-đề
Rung động vì cơn gió nặng bề,
Cũng vậy, tim ta vui rộn rã
Thấy Nan-da đã được quay về.
3800. Yadā suttāpi supine nandaṃ passāmi āgataṃ, udaggā sumanā homi nando no āgato ayaṃ.
3800. Thậm chí lúc đang ngủ, trong giấc mơ, mẹ nhìn thấy Nanda đi đến. Mẹ trở nên phấn khởi, thích ý, (nói rằng): ‘Nanda này đi đến với chúng ta.’
68 . Dường như ta thấy lại Nan-da
Cũng chẳng khác nào một giấc mơ,
Hóa dại, vui mừng ta hét lớn:
“Nan-da nay trở lại cùng ta!”
3801. Yadā ca paṭibujjhitvā nandaṃ passāmi nāgataṃ, bhīyo āvisatī soko domanassañcanappakaṃ.
3801. Và đến khi thức giấc, mẹ nhìn thấy Nanda đã không đi đến. Nỗi sầu muộn xâm nhập nhiều hơn, và nỗi ưu phiền không phải là ít.
69. Song nếu khi tàn giấc ngủ mê,
Thấy Nan-da ấy đã ra đi,
Tâm ta sẽ chịu bao giày xéo
Do nỗi buồn đau quá não nề.
3802. Sāhaṃ ajja cirassampi nandaṃ passāmi āgataṃ, bhattu ca mayhañca piyo nando no pāvisī gharaṃ.
3802. Hôm nay, mẹ đây nhìn thấy Nanda đã đi đến sau một thời gian dài. Hãy để Nanda yêu mến của cha và mẹ đi vào nhà của chúng ta.
70. Trở lại hôm nay với mẹ cha,
Nan-da rốt cuộc đã về nhà,
Thân yêu với mẹ cha đồng đẳng,
Nó tạo ngôi nhà với chúng ta.
3803. Pitu ca nando suppiyo yaṃ nando nappavase gharā, labhatu tāta nando taṃ maṃ nando upatiṭṭhatu.
3803. Và đối với cha, Nanda là vô cùng đáng yêu. Này con, hãy để cho Nanda chọn lấy việc Nanda sẽ không sống xa nhà. Hãy để Nanda hầu hạ mẹ.”
71. Dù nghiêm đường quý mến Nan-da,
Hãy để em con ở tự do,
Con phục vụ nhu cầu lão phụ,
Nan-da cần trọn nghĩa cùng ta.
3804. Anukampikā patiṭṭhā ca pubbe rasadadī ca no, maggo saggassa lokassa mātā taṃ varate ise.
3804. “Mẹ là người có lòng bi mẫn, là bến bờ nương tựa, là người ban cho chúng ta hương vị đầu tiên, là đạo lộ đưa đến thế giới thuộc cõi Trời. Này ẩn sĩ, mẹ chọn đệ.
72. Là nơi nương tựa thật ân cần,
Mẹ đã nuôi ta với sữa nguồn,
Mẹ chính là đường lên thượng giới,
Mẹ thương hiền đệ nhất trên trần.
3805. Pubbe rasadadī gottī mātā puññūpasañhitā, maggo saggassa lokassa mātā taṃ varate ise.
3805. Mẹ là người ban cho hương vị đầu tiên, là người bảo bọc, được gắn liền với phước báu, là đạo lộ đưa đến thế giới thuộc cõi Trời. Này ẩn sĩ, mẹ chọn đệ.”
73. Mẹ đã chăm lo bảo dưỡng ta,
Mẹ nhiều ân huệ phát ban ra,
Mẹ là đường dẫn lên thiên giới,
Và mẹ yêu hiền đệ nhất nhà.
3806. Ākaṅkhamānā puttaphalaṃ devatāya namassati, nakkhattāni ca pucchati utusaṃvaccharāni ca.
3806. “Trong lúc mong mỏi sự thành tựu đứa con trai, mẹ lễ bái Thần linh và tìm hiểu về các vì sao, về mùa tiết và năm tháng.
74. Cầu nguyện khát khao một đứa con,
Mẹ quỳ trước mỗi một đền thần,
Bốn mùa thay đổi thường quan sát,
Khảo cứu thiên văn thật tận tường.
3807. Tassā utusinātāya hoti gabbhassavakkamo, tena dohaḷinī hoti suhadā tena vuccati.
3807. Vào thời kỳ tắm rửa lúc có tháng của mẹ, là thời điểm có sự đậu thai. Do việc đó, mẹ có sự ốm nghén. Do việc đó, mẹ được gọi là thai phụ.
75. Hoài thai theo với khoảng thời gian,
Mẹ thấy lòng mong đợi dịu dàng,
Thoáng chốc hài nhi vô ý thức
Bắt đầu quen biết một thân bằng.
3808. Saṃvaccharaṃ vā ūnaṃ vā pariharitvā vijāyati, tena sā janayantīti janettī tena vuccati.
3808. Sau khi cưu mang một năm hoặc ít hơn thì lâm bồn. Do việc đó, mẹ là sản phụ. Do việc đó, mẹ được gọi là người mẹ.
76. Suốt khoảng thai kỳ ngót một năm,
Mẹ chăm chút kỹ một kho tàng,
Rồi sau sinh hạ con yêu quý,
Ngày ấy vui lòng tiếng “mẹ” mang.
3809. Thanakkhīrena gītena aṅgapāpuraṇena ca, rodantaṃ puttaṃ toseti tosentī tena vuccati.
3809. Với sữa ở bầu vú, với lời ca, với việc ấp ủ vào giữa ngực, mẹ dỗ dành đứa con trai đang khóc. Do việc đó, mẹ được gọi là người dỗ dành.
77. Với bầu sữa, mẹ hát ru con,
Xoa dịu hài nhi khóc nỉ non,
Ấp ủ trong vòng tay ấm áp,
Nỗi đau của trẻ được xua tan.
3810. Tato vātātape ghore mamaṃ katvā udikkhati, dārakaṃ appajānantaṃ posentī tena vuccati.
3810. Sau đó, khi có gió và nóng dữ dội, mẹ tận tụy trông nom đứa bé trai còn thơ dại. Do việc đó, mẹ được gọi là người nuôi dưỡng.
78. Trông nom trẻ tội nghiệp thơ ngây,
Sợ nắng gió làm hại trẻ đây,
Được gọi vú nuôi, thôi cũng được,
Nâng niu con trẻ cứ như vầy.
3811. Yañca mātu dhanaṃ hoti yañca hoti pituddhanaṃ, ubhayampetassa gopeti api puttassa no siyā, evaṃ putta aduṃ putta iti mātā vihaññati.
3811. Tài sản nào là thuộc về mẹ và tài sản nào là thuộc về cha, mẹ bảo vệ cả hai cho đứa con trai, cho dù tài sản ấy có thể không thuộc về cậu ấy. Người mẹ khổ tâm (nhắc nhở rằng): ‘Này con trai, hãy làm như vầy. Này con trai, chớ làm điều ấy.’
79. Tài vật nào cha mẹ có đây,
Mẹ dành cho trẻ để sau này,
Bà suy: “Cũng có ngày con hỡi,
Gia sản may ra đến tận tay”.
80. “Hãy làm này nọ, bé yêu ơi”,
Bà mẹ lo âu gọi thế hoài,
3812. Pamattaṃ paradāresu nisīthe pattayobbane, sāyaṃ puttaṃ anāyantaṃ iti mātā vihaññati.
3812. Người mẹ khổ tâm về đứa con trai khi đạt đến tuổi thanh niên bị đắm say những người vợ của kẻ khác vào lúc nửa đêm, và không đi đến (thăm mẹ) vào lúc xế chiều.’
Khi trẻ thành người trai lực lưỡng,
Mẹ còn kêu khóc, thở than dài.
Nó liều lĩnh dám đi tìm gặp
Vợ láng giềng nhân lúc tối trời.
Mẹ giận dữ la rầy cáu kỉnh:
“Sao không trở lại lúc ban mai?”
3813. Evaṃ kicchā bhato poso mātu aparivārako, mātarī micchā caritvāna nirayaṃ so upapajjati.
3813. Như vậy, kẻ nào phụng dưỡng mẹ một cách bực bội, không hầu hạ mẹ, sau khi hành xử sái quấy với mẹ, kẻ ấy sẽ sanh vào địa ngục.
81. Nếu được nuôi đầy khổ nhọc vầy,
Mà người xao lãng mẹ hiền này,
Chơi trò gian dối, thì ta hỏi,
Còn đợi gì ngoài ngục đọa đày?
3814. Evaṃ kicchā bhato poso pitu aparivārako, mātaraṃ aparicaritvāna kicchaṃ vā so upapajjati.
3814. Như vậy, kẻ nào phụng dưỡng cha một cách bực bội, không hầu hạ cha, sau khi hành xử sái quấy với cha, kẻ ấy sẽ sanh vào địa ngục.
82. Nếu được nuôi đầy khổ nhọc vầy,
Mà người xao lãng phụ thân này,
Chơi trò gian dối, thì ta hỏi,
Còn đợi gì ngoài ngục đọa đày?
3815. Dhanāpi dhanakāmānaṃ nassati iti me sutaṃ, mātaraṃ aparicaritvāna kicchaṃ vā so nigacchati.
3815. Tôi đã được nghe rằng: ‘Sau khi không chăm sóc mẹ, tài sản của những kẻ ham muốn tài sản cũng bị mất đi, hoặc kẻ ấy lâm cảnh khó khăn.’
83. Kẻ nào tài sản quá mê say,
Tài sản mất đi cũng có ngày,
Còn kẻ thờ ơ xao lãng mẹ,
Hối hận vì tai hại đắng cay.
3816. Dhanāpi dhanakāmānaṃ nassati iti me sutaṃ, pitaraṃ aparicaritvāna kicchaṃ vā so nigacchati.
3816. Tôi đã được nghe rằng: ‘Sau khi không chăm sóc cha, tài sản của những kẻ ham muốn tài sản cũng bị mất đi, hoặc kẻ ấy lâm cảnh khó khăn.’
84. Kẻ nào tài sản quá mê say,
Tài sản mất đi cũng có ngày,
Còn kẻ thờ ơ thân phụ nó,
Hối hận vì tai hại đắng cay.
3817. Ānando ca pamādo ca sadā hasitakīḷitaṃ, mātaraṃ paricaritvāna labbhametaṃ vijānato.
3817. Sau khi chăm sóc mẹ, điều này được thành tựu đến người có nhận thức: Sự vui vẻ, sự hân hoan, và luôn luôn được cười đùa, chơi giỡn.
85. An vui nhàn nhã, với cười đùa,
Giải trí, là tài sản tại gia
Của kẻ chăm lo đầy tận tụy
Mẫu thân khi tuổi tác già nua.
3818.Ānando ca pamādo ca sadā hasitakīḷitaṃ, pitaraṃ paricaritvāna labbhametaṃ vijānato.
3818. Sau khi chăm sóc cha, điều này được thành tựu đến người có nhận thức: Sự vui vẻ, sự hân hoan, và luôn luôn được cười đùa, chơi giỡn.
86. An vui nhàn nhã, với cười đùa,
Giải trí, là tài sản tại gia
Của kẻ chăm lo đầy tận tụy
Phụ thân khi tuổi tác già nua.
3819. Dānañca piyavācā ca atthacariyā ca yā idha, samānattatā ca dhammesu tattha tattha yathārahaṃ.
3819. Ở đây, việc biếu tặng, lời nói trìu mến, việc làm hữu ích, và tính chất bình đẳng trong các việc chăm sóc một cách xứng đáng ở nơi này (có người chứng kiến) hoặc nơi khác (không người chứng kiến).
87. Quà tặng cùng lời nói dễ thương,
Ân cần phục vụ cạnh song đường,
Nhiệt tình tâm trí luôn bình đẳng
Bày tỏ đúng thời, đúng chốn luôn.
3820. Ete kho saṅgahā loke rathassāṇīva yāyato, ete ca saṅgahā nāssu na mātā puttakāraṇā, labhetha mānaṃ pūjaṃ vā pitā vā puttakāraṇā.
3820. Các pháp đối xử này ở thế gian tựa như cái chốt đinh ở trục bánh xe của cỗ xe đang di chuyển. Và nếu các pháp đối xử này không tồn tại thì người mẹ hay là người cha sẽ không nhận được sự kính trọng hay cúng dường phát xuất từ người con.
88. Những đức tính này đối thế nhân,
Giống như mấu trục bánh xe lăn,
Nếu không có chúng, thì tên mẹ
Sẽ phải cầu xin với các con.
89. Từ mẫu cũng như nghiêm phụ ta
Phải đều được kính trọng tôn thờ,
3821. Yasmā ca saṅgahā ete samavekkhanti paṇḍitā, tasmā mahattaṃ papponti pāsaṃsā ca bhavanti te.
3821. Bởi vì các bậc sáng suốt trân trọng các pháp đối xử này, vì thế các vị đạt đến bản thể cao thượng, và có được sự khen ngợi.
Hiền nhân tán thán người nào có
Những đức tính này tỏ lộ ra.
90. Song thân như vậy đáng tuyên dương,
Giữ địa vị cao cả khác thường,
3822. Brahmāti mātāpitaro pubbācariyāti vuccare, āhuneyyā ca puttānaṃ pajāya anukampakā.
3822. Mẹ và cha được gọi là ‘Phạm Thiên,’ ‘các vị thầy đầu tiên,’ ‘những bậc xứng đáng sự cống hiến’ của các con, là những người có lòng thương tưởng đến hàng con cháu.
Được gọi “Phạm thiên” do cổ đức,
Uy danh hai vị lớn khôn lường.
91. Song thân hiền phải được tôn vinh
Xứng đáng từ con cái của mình,
3823. Tasmā hi te namasseyya sakkareyyātha paṇḍito, annena atho pānena vatthena sayanena ca. ucchādanena nahāpanena pādānaṃ dhovanena ca.
3823. Chính vì thế, đối với mẹ và cha, bậc sáng suốt nên kính lễ và tôn vinh với cơm ăn, nước uống, vải vóc, và giường nằm, với sự xoa bóp, với việc tắm, và với việc rửa sạch các bàn chân.
Người dưỡng mẹ cha theo chánh hạnh
Là người có trí tuệ thông minh.
92. Đem dâng thức uống với đồ ăn
Sàng tọa và y phục xứng phần,
Phải tắm mẹ cha, dầu tẩm ướt,
Rửa cho sạch sẽ cả đôi chân.
3824. Tāya naṃ pāricariyāya mātāpitusu paṇḍitā, idheva naṃ pasaṃsanti pecca sagge pamodatī ”ti.
3824. Với việc phục vụ ấy đến mẹ và cha, ngay ở kiếp này các bậc sáng suốt ca ngợi người ấy, sau khi chết người ấy vui hưởng ở cõi Trời.”
93. Bậc trí tán dương các việc trên,
Làm con phụng sự mẹ cha hiền,
Hân hoan tràn ngập trên trần thế,
Thân hoại, an vui hưởng cõi thiên.
Soṇanandajātakaṃ.
*****
Bổn sanh Soṇa và Nanda. [352]
*****
TASSUDDĀNAṂ
Atha sattatimamhi nipātavare sa bhavaṃ tu kusāvati rājavaro, atha soṇanandavaro ca puna abhivāsita sattatimamhi sute ”ti.
TÓM LƯỢC NHÓM NÀY
Giờ ở nhóm Bảy Mươi Kệ Ngôn này là chuyện vị vua có phẩm chất ở Kusāvatī, rồi lại thêm chuyện Soṇa và Nanda nữa ở nhóm Bảy Mươi Kệ Ngôn đã được sắp xếp này.
Sattatinipāto niṭṭhito.
–ooOoo–
Nhóm Bảy Mươi Kệ Ngôn được chấm dứt.
—-
Bài viết trích từ cuốn “Kinh Điển Tam Tạng – Tiểu Bộ Bổn Sanh II“, Tỳ-khưu Indacanda Dịch Việt
* Link tải sách ebook: Kinh Điển Tam Tạng – Tiểu Bộ Bổn Sanh II
* Link thư mục ebook: Sách Tỳ-khưu Indacanda
* Link tải app mobile: Ứng Dụng Phật Giáo Theravāda
